Bài viết được cố vấn chuyên môn bởi ThS.BSNT Phạm Thành Luân - Bác sĩ Phòng khám Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

Nhắc đến Peter Pan, ta nhớ ngay đến cậu bé tinh nghịch, mãi mãi không muốn lớn trong tác phẩm cùng tên của J.M. Barrie. Tuy nhiên, Peter Pan không chỉ là một nhân vật hoạt hình mà còn là đại diện cho một hội chứng tâm lý mang tên hội chứng Peter Pan. Cùng Phòng khám tìm hiểu về hội chứng này trong bài viết dưới đây. 

Hội chứng Peter Pan: Những người đàn ông không bao giờ trưởng thành - Ảnh: Canva

HỘI CHỨNG PETER PAN LÀ GÌ? 

Hội chứng Peter Pan là một thuật ngữ tâm lý học mô tả những người trưởng thành về mặt sinh học nhưng vẫn giữ tâm lý, nhận thức và hành vi như trẻ con. 

Họ thường sống thiếu trách nhiệm, né tránh cam kết và phụ thuộc vào người khác. Thay vì đối mặt với những thử thách và trách nhiệm của cuộc sống trưởng thành, họ lựa chọn níu giữ tuổi thơ hồn nhiên, vô tư và lẩn trốn trong thế giới tưởng tượng.

Tiến sĩ Dan Kiley sử dụng cụm từ này lần đầu tiên trong cuốn sách xuất bản năm 1983 của mình mang tên “Hội chứng Peter Pan: Những người đàn ông không bao giờ trưởng thành”.

Hội chứng Peter Pan có thể ảnh hưởng đến cả nam và nữ, gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho bản thân và những người xung quanh.

BIỂU HIỆN CỦA HỘI CHỨNG PETER PAN

Hội chứng Peter Pan không phải là tình trạng sức khỏe tâm thần được liệt kê trong Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần hoặc được Tổ chức Y tế Thế giới công nhận, nghĩa là không có cách nào để nhận được chẩn đoán chính thức và không có triệu chứng cụ thể. 

Tuy nhiên có một số đặc điểm chính của người mắc hội chứng Peter Pan thường được nhắc đến bao gồm:

• Thiếu trách nhiệm, trốn tránh trách nhiệm, né tránh cam kết.
• Gặp vấn đề về công việc và đam mê nghề nghiệp, không có hứng thú theo đuổi cơ hội thăng tiến. Thường xuyên bỏ việc khi cảm thấy buồn chán, khó khăn hoặc căng thẳng. 
• Tự phụ và tự coi mình là trung tâm.
• Sợ cô đơn.
• Khó kiểm soát hành vi bốc đồng, nổi giận vô cớ với người khác nhằm giải tỏa cảm xúc bản thân.
• Phụ thuộc vào người khác, mong đợi được chăm sóc.
• Sợ bị chỉ trích, đánh giá tiêu cực: Đối với những người mắc hội chứng Peter Pan, khả năng chịu đựng đau khổ của họ rất thấp, điều này khiến họ né tránh một số tình huống nhất định vì có xu hướng không thể chịu đựng những cảm giác khó khăn này.

Mặc dù, hội chứng Peter Pan phổ biến hơn ở nam giới nhưng bất kỳ ai, thuộc bất kỳ giới tính nào cũng có thể phát triển các hành vi liên quan đến hội chứng.

NGUYÊN NHÂN  DẪN ĐẾN HỘI CHỨNG PETER PAN

Nguyên nhân dẫn đến hội chứng Peter Pan có thể xuất phát từ nhiều yếu tố, bao gồm:

Được cha mẹ nuông chiều, bảo bọc quá mức

Những người mắc hội chứng Peter Pan thường có cha mẹ quá nuông chiều hoặc bảo bọc quá mức. 

Cha mẹ quá nuông chiều thường không đặt ra nhiều (hoặc bất kỳ) giới hạn trong hành vi của trẻ. Kết quả là trẻ lớn lên tin rằng mọi thứ mình làm đều đúng. Khi trẻ làm sai điều gì đó, bố mẹ lo lắng và bảo vệ khỏi trách nhiệm, vì vậy trẻ không học được rằng hành động nhất định phải chịu hậu quả. 

Cha mẹ quá kiểm soát, bảo vệ con có thể làm trẻ cảm thấy thế giới người lớn là nỗi sợ hãi và đầy khó khăn. Kiểu hành động này có thể khuyến khích trẻ tận hưởng tuổi thơ và không dạy cho trẻ những kỹ năng cần thiết khi trưởng thành như quản lý tài chính, dọn dẹp nhà cửa, kỹ năng sửa chữa đơn giản hoặc cách duy trì các mối quan hệ. 

Cha mẹ muốn kéo dài tuổi thơ của trẻ cũng có thể tránh nói về những điều này với con. Điều này có thể khiến trẻ loay hoay với những khái niệ m này trong cuộc sống của mình.

Có mong muốn níu giữ, hoài niệm lại tuổi thơ

Cảm giác hoài niệm về tuổi thơ là hiện tượng mà rất nhiều người gặp phải, không riêng gì những người mắc hội chứng Peter Pan. Nhiều người lớn vẫn tiếp tục hồi tưởng một cách trìu mến về tuổi thơ của mình rất lâu sau khi họ đã đảm nhận toàn bộ trách nhiệm của tuổi trưởng thành. Tuy nhiên, người mắc hội chứng Peter Pan có thể bị ám ảnh bởi cảm giác này và cố gắng hồi tưởng lại. 

Hoài niệm là điều bình thường, nhưng khi bạn dành toàn bộ thời gian để hoài tưởng quá khứ và xem hiện tại tiêu cực hơn, bạn có thể đang gặp phải hội chứng Peter Pan.

Chấn thương tâm lý thời thơ ấu

Đối mặt với sự lạm dụng, bỏ bê hoặc những tổn thương thời thơ ấu khác có thể khiến một người già đi trước tuổi. Bạn cũng có thể không có những hình mẫu tốt khi trưởng thành, nhưng ngay cả khi bạn có, chấn thương tâm lý có thể khiến một người cảm thấy đặc biệt khó chịu khi lớn lên.

Trải qua tổn thương thời thơ ấu dưới bàn tay của người lớn cũng có thể dẫn đến sự nhầm lẫn về vai trò của người lớn đối với cuộc sống của trẻ em. Ngoài ra, những đứa trẻ trải qua chấn thương tâm lý thường cảm thấy mình như lớn trước tuổi, vì vậy chúng không mong chờ đến tuổi trưởng thành khi mình đã đạt được điều đó.

Chấn thương tâm lý thời thơ ấu là một trong những nguyên nhân dẫn đến hội chứng Peter Pan - Ảnh: Canva

ẢNH HƯỞNG CỦ A HỘI CHỨNG PETER PAN

Những người mắc hội chứng Peter Pan hành động một cách thiếu trách nhiệm và có thể thể hiện những đặc điểm rối loạn nhân cách ái kỷ. Điều này, làm cho việc xây dựng các mối quan hệ xã hội, nghề nghiệp và tình cảm bền vững trở nên khó khăn, dẫn đến nhiều hậu quả cho bản thân và những người xung quanh, bao gồm:

• Gây ảnh hưởng đến bản thân:
  • Khó khăn trong việc phát triển bản thân và đạt được thành công.
  • Có thể mắc các vấn đề tâm lý như rối loạn lo âu, trầm cảm.
  • Gặp khó khăn trong việc xây dựng các mối quan hệ bền vững.
• Gây ảnh hưởng đến những người xung quanh:
  • Gây gánh nặng cho gia đình và bạn bè.
  • Gây mâu thuẫn và tan vỡ trong các mối quan hệ.
  • Ảnh hưởng tiêu cực đến con cái (nếu có).

CÁCH VƯỢT QUA HỘI CHỨNG PETER PAN

Đôi khi, những hành vi của hội chứng Peter Pan không thành vấn đề nếu chúng không ảnh hưởng đến cuộc sống hoặc hoạt động của bạn trong ít nhất một khía cạnh quan trọng. 

Để vượt qua hội chứng Peter Pan, bạn có thể lựa chọn hình thức tham vấn, trị liệu thâm lý để cá nhân thiếu hiểu biết sâu sắc về những gì đang thực sự xảy ra.

• Bước đầu tiên là nhận thức được bản thân và những biểu hiện của hội chứng Peter Pan.
• Tiếp theo, cần thay đổi tư duy, chấp nhận trưởng thành và những trách nhiệm đi kèm.
• Song song với đó, cần phát triển kỹ năng sống, học cách tự lập, quản lý tài chính, xây dựng sự nghiệp và các mối quan hệ.
• Nếu cần thiết, hãy tìm kiếm sự trợ giúp từ chuyên gia tâm lý để được tư vấn và điều trị. Nhận tham vấn bởi yếu tố quan trọng là cần tìm hiểu và xác định được tại sao một người lại có xu hướng trốn tránh sự trưởng thành. Đối với những người mới bắt đầu, nhà trị liệu có thể bắt đầu bằng cách hỏi bạn những câu hỏi về tiền sử gia đình của bạn và sàng lọc bất kỳ chứng rối loạn sức khỏe tâm thần hoặc chấn thương thời thơ ấu nào mà bạn đã trải qua trong quá khứ,...
• Cuối cùng, cần tạo dựng môi trường sống tích cực, khuyến khích và hỗ trợ từ gia đình, xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc giúp những người mắc hội chứng Peter Pan vượt qua được những khó khăn và trưởng thành một cách trọn vẹn.

Hội chứng Peter Pan không phải là một rối loạn tâm lý, nhưng có thể ảnh hưởng đến các mối quan hệ và chất lượng cuộc sống của một người, cần được chú ý và điều trị kịp thời. Việc nhận thức được bản thân và những biểu hiện của hội chứng này là bước đầu tiên để tìm kiếm giải pháp. Với sự nỗ lực và hỗ trợ từ gia đình và xã hội, những người mắc hội chứng Peter Pan hoàn toàn có thể vượt qua được những khó khăn và trưởng thành một cách trọn vẹn.

Quá trình trưởng thành có thể gặp nhiều khó khăn nhưng hãy nhớ rằng, trưởng thành không phải là một điều đáng sợ. Trưởng thành là cơ hội để bạn khám phá bản thân, theo đuổi ước mơ và tạo dựng cuộc sống ý nghĩa cho chính mình.

Làm những việc giúp bạn cảm thấy trẻ trung, tập trung vào những khía cạnh vui vẻ của tuổi trưởng thành và tiếp tục con đường khám phá bản thân. Nếu bạn vẫn đang gặp khó khăn, hãy nói chuyện với chuyên gia sức khỏe tâm thần về những điều bạn có thể làm để kiểm soát những căng thẳng của cuộc sống trưởng thành.
 

Nguồn tham khảo:
 

1. https://www.medicalnewstoday.com/articles/peter-pan-syndrome
2. https://health.clevelandclinic.org/peter-pan-syndrome
3. https://www.verywellmind.com/i-dont-want-to-grow-up-what-should-i-do-about-that-5219568