Bài viết được cố vấn bởi ThS.BSNT Nguyễn Minh Quyết - Bác sĩ khoa Tâm thần, Bệnh viện Nhi Trung ương.
Việc mọi người thỉnh thoảng lo lắng về sức khỏe của mình là điều bình thường. Nhưng những người mắc chứng rối loạn lo âu bệnh tật thường rất lo lắng liệu họ có đang mắc phải một căn bệnh rất nặng, hoặc bệnh nan y. Điều này có thể xảy ra ngay cả khi không có triệu chứng hoặc các triệu chứng của bệnh rất nhẹ. Họ thậm chí có thể nhầm lẫn những cảm giác bình thường với các triệu chứng của một căn bệnh nghiêm trọng.
BỆNH RỐI LOẠN LO ÂU BỆNH TẬT LÀ GÌ?
Những người mắc chứng Rối loạn lo âu về bệnh tật - còn được gọi là Hypochondria hoặc Hypochondria - có nỗi sợ hãi phi thực tế rằng họ đang mắc một tình trạng bệnh lý nghiêm trọng hoặc có nguy cơ mắc bệnh nan y cao.
Ngay cả khi kết quả của các xét nghiệm cận lâm sàng không có vấn đề gì, bệnh nhân vẫn bận tâm với ý nghĩ rằng mình đang bị bệnh nặng. Những lo lắng dai dẳng về sức khỏe của họ có thể cản trở các mối quan hệ, sự nghiệp và cuộc sống hàng ngày.
NGUYÊN NHÂN GÂY RA CẢM GIÁC LO ÂU BỆNH TẬT
Không có nguyên nhân chính xác gây nên tình trạng rối loạn lo âu bệnh tật. Tuy vậy, theo nhiều nghiên cứu, chứng lo âu có thể xuất phát từ:

• Hiểu biết kém về cảm giác cơ thể, bệnh tật dẫn đến chủ quan khẳng định cơ thể đang mắc phải một căn bệnh hết sức nghiêm trọng và cố gắng khẳng định đó là sự thật.
• Có thành viên trong gia đình đã hoặc đang mắc chứng rối loạn này.
• Lo lắng về sức khỏe thường xảy ra nhất ở tuổi trưởng thành hoặc trung niên và có thể trầm trọng hơn khi tuổi ngày càng lớn. Nhìn chung, các tác nhân chính gây nên tình trạng rối loạn lo âu sức khỏe có thể là:
• Một sự kiện hoặc tình huống căng thẳng
• Khả năng mắc một căn bệnh nghiêm trọng nhưng hóa ra lại không nghiêm trọng
• Bị lạm dụng khi còn nhỏ
• Mắc bệnh hiểm nghèo thời thơ ấu hoặc cha mẹ mắc bệnh hiểm nghèo
• Tính cách khác biệt, bốc đồng
• Quá tin vào những thông tin sức khỏe trên Internet

Lo lắng rằng mình đang mắc phải bệnh nan y là triệu chứng rõ ràng nhất của Rối loạn lo âu bệnh tật - Ảnh: Internet
 

TRIỆU CHỨNG NHẬN BIẾT RỐI LOẠN LO ÂU BỆNH TẬT
Các triệu chứng của rối loạn lo âu về bệnh tật chủ yếu liên quan đến việc bận tâm đến suy nghĩ bị bệnh nặng dựa trên những cảm giác bình thường của cơ thể (chẳng hạn như bụng kêu ồn ào) hoặc các dấu hiệu nhỏ (chẳng hạn như phát ban nhẹ). Các dấu hiệu và triệu chứng có thể bao gồm:

• Cho rằng các triệu chứng nhỏ là dấu hiệu tiến triển của một căn bệnh nghiêm trọng
• Dễ dàng lo lắng về tình trạng sức khỏe của bản thân
• Không yên tâm khi đi khám bác sĩ hoặc nhận kết quả xét nghiệm âm tính
• Lo lắng quá mức về một tình trạng bệnh lý cụ thể hoặc nguy cơ phát triển một tình trạng bệnh lý nào đó do có di truyền trong gia đình.
• Quá đau khổ về những căn bệnh có thể xảy ra
• Liên tục kiểm tra cơ thể để tìm dấu hiệu bệnh tật
• Thường xuyên đặt lịch hẹn khám bệnh để yên tâm - hoặc trốn tránh việc chăm sóc y tế vì sợ bị chẩn đoán mắc bệnh hiểm nghèo
• Tránh xa mọi người, địa điểm hoặc các hoạt động thông thường vì sợ rủi ro về sức khỏe
• Liên tục nói về sức khỏe của bạn và những căn bệnh có thể xảy ra
• Thường xuyên tìm kiếm trên Internet các nguyên nhân gây ra các triệu chứng hoặc các bệnh có thể xảy ra

RỐI LOẠN LO  U BỆNH TẬT ĐƯỢC CHẨN ĐOÁN NHƯ THẾ NÀO?
Những người đã được chẩn đoán mắc chứng Rối loạn lo âu bệnh tật có thể được chia làm 2 loại:

• Bệnh rối loạn lo âu, nếu người đó không có triệu chứng thực thể hoặc chỉ có triệu chứng nhẹ
• Rối loạn triệu chứng cơ thể, đặc biệt khi người đó có các triệu chứng bệnh tật khiến họ lo lắng
• Để đưa ra chẩn đoán rối loạn lo âu về sức khỏe, bác sĩ sẽ thực hiện kiểm tra thể chất để loại trừ bất kỳ tình trạng sức khỏe nào mà người bệnh lo lắng. Nếu khỏe mạnh, họ sẽ được chỉ định đến gặp bác sĩ tâm thần để chẩn đoán tâm lý, bao gồm:
• Thực hiện đánh giá tâm lý, bao gồm các câu hỏi về các triệu chứng, tình huống căng thẳng, tiền sử gia đình, lo lắng và các vấn đề ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn
• Hoàn thành bản tự đánh giá tâm lý hoặc bảng câu hỏi liên quan
• Điều tra về việc bạn sử dụng ma túy, rượu hoặc các chất khác

Đừng tự làm "bác sĩ", hãy tin vào chẩn đoán và kết quả khám cuối cùng của bác sĩ có chuyên môn - Ảnh: Internet 

RỐI LOẠN LO ÂU BỆNH TẬT ĐƯỢC ĐIỀU TRỊ NHƯ THẾ NÀO?
Điều trị chứng lo âu về sức khỏe tập trung vào việc cải thiện các triệu chứng và khả năng hoạt động trong cuộc sống hàng ngày của bạn. Thông thường, việc điều trị bao gồm các liệu pháp tâm lý, đôi khi có thêm thuốc.
Tâm lý trị liệu
Phương pháp điều trị phổ biến nhất cho chứng lo âu về sức khỏe là liệu pháp tâm lý, đặc biệt là liệu pháp hành vi nhận thức (CBT). CBT rất hiệu quả trong việc điều trị chứng lo âu về sức khỏe với những kỹ năng có thể giúp người bệnh kiểm soát chứng rối loạn hiệu quả. Một số lợi ích của CBT bao gồm:

• Xác định những lo lắng và niềm tin về sức khỏe
• Học cách kiểm soát và thay đổi suy nghĩ tiêu cực về triệu chứng bệnh
• Nâng cao nhận thức của bạn về việc những lo lắng ảnh hưởng đến người bệnh và hành vi của họ như thế nào
• Phản ứng với các cảm giác và triệu chứng của cơ thể bạn một cách khác nhau
• Học cách đối phó tốt hơn với sự lo lắng và căng thẳng của bạn
• Học cách ngừng trốn tránh các tình huống và hoạt động vì cảm giác thể chất
• Tránh kiểm tra cơ thể để tìm dấu hiệu bệnh tật và liên tục tìm kiếm sự đảm bảo rằng bạn khỏe mạnh
• Tăng cường chức năng của bạn ở nhà, nơi làm việc hoặc trường học, trong môi trường xã hội và trong các mối quan hệ với người khác
• Kiểm tra xem bạn có đang mắc các chứng rối loạn sức khỏe tâm thần khác hay không, như trầm cảm hoặc rối loạn lưỡng cực

Các hình thức trị liệu tâm lý khác đôi khi cũng được sử dụng để điều trị chứng lo âu về sức khỏe, bao gồm quản lý căng thẳng hành vi và liệu pháp tiếp xúc. Nếu các triệu chứng của người bệnh nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề nghị dùng thuốc ngoài các phương pháp điều trị khác.
Thuốc
Với một số người không đáp ứng với liệu pháp tâm lý, họ cần sử dụng thuốc để kiểm soát và điều trị lâu dài tình trạng này.
Thuốc chống trầm cảm, chẳng hạn như thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI), thường được sử dụng cho tình trạng này. Nếu bạn bị rối loạn tâm trạng hoặc lo âu ngoài chứng lo âu, các loại thuốc dùng để điều trị những tình trạng đó cũng có thể hữu ích.
Một số loại thuốc điều trị lo lắng về sức khỏe đi kèm với những rủi ro và tác dụng phụ nghiêm trọng. Điều quan trọng là phải xem xét kỹ lưỡng các lựa chọn điều trị của bạn với bác sĩ.
Sống tích cực phòng tránh rối loạn lo âu bệnh tật
Ngoài việc điều trị chuyên môn cho bệnh rối loạn lo âu, các bước tự chăm sóc này có thể giúp:
Thực hành các kỹ thuật quản lý căng thẳng và thư giãn. Học các phương pháp thư giãn và quản lý căng thẳng, chẳng hạn như thư giãn cơ dần dần, có thể giúp giảm lo lắng.
Hãy hoạt động thể chất. Một chương trình hoạt động theo từng cấp độ có thể có tác dụng xoa dịu tâm trạng của bạn, giảm bớt lo lắng và giúp cải thiện chức năng thể chất của bạn.
Tham gia vào các hoạt động. Tiếp tục tham gia vào công việc cũng như các hoạt động xã hội và gia đình có thể mang lại cho bạn sự hỗ trợ.
Tránh uống rượu và thuốc kích thích. Việc sử dụng chất gây nghiện có thể khiến việc chăm sóc của bạn trở nên khó khăn hơn. Nói chuyện với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc chính của bạn nếu bạn cần trợ giúp bỏ thuốc.
Tránh tìm kiếm trên Internet các bệnh có thể xảy ra. Lượng thông tin sức khỏe khổng lồ có thể liên quan hoặc không liên quan đến tình trạng của bạn có thể gây nhầm lẫn và lo lắng. Nếu bạn có các triệu chứng khiến bạn lo lắng, hãy nói chuyện với nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc chính của bạn tại cuộc hẹn đã lên lịch tiếp theo.
Nguồn tham khảo:

• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9886-illness-anxiety-disorder-hypochondria-hypochondriasis
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/illness-anxiety-disorder/symptoms-causes/syc-20373782
• https://www.healthdirect.gov.au/hypochondria
• https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/illness-anxiety-disorder/diagnosis-treatment/drc-20373787
• https://www.healthline.com/health/health-anxiety#outlook