Bài viết được cố vấn chuyên môn bởi Ths.BSNT Trịnh Trọng Tuấn - Bác sĩ khoa SKTT Bệnh viện E.

Rối loạn thần kinh thực vật cần được điều trị sớm để tránh gây ảnh hưởng đến các hoạt động trong cuộc sống hàng ngày, Vậy phòng ngừa và điều trị rối loạn thần kinh thực vật như thế nào?

HIỂU BIẾT CHUNG VỀ RỐI LOẠN THẦN KINH THỰC VẬT

Theo BS CKII Nguyễn Thị Phương Nga - Trưởng khoa Nội tim mạch, Bệnh viện Thống Nhất, Rối loạn thần kinh thực vật (Neurovegetative disorders) hay rối loạn hệ thần kinh tự chủ (Autonomic nervous system disorders) là sự tổn thương hệ thần kinh giao cảm hoặc phó giao cảm dẫn đến mất cân bằng hoạt động giữa hai hệ thống này. 

Hệ thần kinh thực vật hoạt động tự động, do đó chúng ta chỉ nhận ra tầm quan trọng của bộ phận này khi chức năng của nó bị tổn thương, dẫn đến rối loạn hoạt động nhiều cơ quan. Một số dạng rối loạn thần kinh thực vật điển hình gồm có:

• Bệnh lý thần kinh thực vật: nguyên nhân do bệnh tiểu đường, bị phơi nhiễm chất độc hại, nhiễm trùng hoặc rối loạn tự miễn dịch.
• Hội chứng nhịp nhanh tư thế (POTS): gây ra chóng mặt, ngất xỉu và nhịp tim tăng nhanh, khó chịu, nguyên nhân do vấn đề tuần hoàn máu gây ra.
• Suy giảm hệ thần kinh tự chủ: do một loạt các tình trạng tiềm ẩn như bệnh Parkinson, đột quỵ, bệnh đa xơ cứng, khối u và các rối loạn khác của hệ thần kinh trung ương gây nên.

Rối loạn thần kinh thực vật gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho người bệnh - Ảnh: Sưu tầm

CÁC DẤU HIỆU PHỔ BIẾN RỐI LOẠN THẦN KINH THỰC VẬT

Những người bị rối loạn thần kinh thực vật có thể gặp nhiều triệu chứng từ nhẹ đến nặng. Triệu chứng phổ biến của suy giảm hệ thần kinh thực vật và/hoặc bệnh lý thần kinh là hạ huyết áp thế đứng, một dạng huyết áp thấp xảy ra khi đứng lên sau khi ngồi hoặc nằm. Vấn đề này cũng có thể xảy ra sau khi ăn và có thể dẫn đến chóng mặt, choáng váng và té ngã.

Các triệu chứng khác bao gồm:

• Đổ mồ hôi quá nhiều hoặc giảm, tiết nước bọt hoặc chảy nước mắt;
• Cảm thấy nóng hoặc lạnh ở một số bộ phận hoặc khắp cơ thể, do các vấn đề khiến mạch máu bị thu hẹp hoặc giãn ra;
• Các vấn đề về đường tiêu hóa, chẳng hạn như táo bón và tiêu hóa chậm;
• Các vấn đề về bàng quang, chẳng hạn như không thể làm trống bàng quang hoàn toàn;
• Các vấn đề về tình dục, chẳng hạn như khô âm đạo và khó duy trì sự cương cứng; Và
• Vấn đề với đồng tử của bạn gây khó khăn cho việc thích nghi với những thay đổi trong ánh sáng.

Vậy, rối loạn hệ thần kinh thực vật có nguy hiểm không?

Mặc dù không nguy hiểm đến tính mạng nhưng người bị rối loạn thần kinh thực vật lâu dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần và chất lượng cuộc sống.

Nếu không được điều trị, tình trạng bệnh có thể dẫn đến nhiều thay đổi trong các cơ quan của cơ thể và gây ra các bệnh về hệ thần kinh, tim mạch, tiêu hóa, bài tiết, tiết niệu và hô hấp.

CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ RỐI LOẠN THẦN KINH THỰC VẬT

Điều trị rối loạn thần kinh thực vật thường bắt đầu từ việc kiểm soát các triệu chứng và nguy cơ tiến triển bệnh tiềm ẩn càng sớm càng tốt. 

Hiện nay, việc điều trị rối loạn thần kinh thực vật nhằm mục đích thiết lập lại sự cân bằng giữa hệ thần kinh giao cảm và phó giao cảm. Tuy nhiên, vẫn chưa có phương pháp điều trị cụ thể cho căn bệnh này. Phương pháp điều trị chủ yếu là điều trị triệu chứng kết hợp điều trị nội khoa và phẫu thuật.

Những loại thuốc nào được sử dụng cho rối loạn thần kinh thực vật? Đây chắc chắn là câu hỏi được nhiều người quan tâm. Có thể sử dụng phối hợp các loại thuốc để làm giảm các triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải trên các hệ cơ quan như:

• Thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm, thuốc trị mất ngủ và rối loạn lo âu,…
• Thuốc giảm đau bao gồm acetaminophen và NSAID
• Thuốc điều hòa nhu động ruột
• Thuốc điều hòa co thắt bàng quang điều trị rối loạn tiết niệu
• Thuốc tim mạch, thuốc điều hòa nhịp tim
• Thuốc giảm tiết mồ hôi
• Các loại thuốc điều trị rối loạn cương dương ở nam giới, thuốc nội tiết tố, chất bôi trơn âm đạo cho nữ giới…

Dùng thuốc là một trong những phương pháp điều trị phổ biến, mang lại hiệu quả cao - Ảnh: Sưu tầm 

Bên cạnh đó, việc kết hợp các phương pháp vật lý trị liệu còn mang lại hiệu quả cao trong việc giảm bớt tình trạng bệnh như xông hơi, massage, bấm huyệt, tắm nóng, tắm lạnh,…

Thông thường, hạ huyết áp thế đứng có thể được cải thiện bằng cách thay đổi lối sống và dùng thuốc theo toa. Các triệu chứng hạ huyết áp thế đứng có thể đáp ứng với:

• Nâng cao đầu giường của bạn
• Uống đủ chất lỏng
• Thêm muối vào chế độ ăn uống của bạn
• Mang vớ nén để ngăn máu tụ ở chân
• Thay đổi vị trí từ từ
• Dùng thuốc như midodrine

Tổn thương thần kinh rất khó chữa. Vật lý trị liệu, dụng cụ hỗ trợ đi bộ, ống truyền thức ăn và các phương pháp khác có thể cần thiết để giúp điều trị tình trạng liên quan đến thần kinh do rối loạn thần kinh thực vật gây ra.

PHÒNG NGỪA RỐI LOẠN THẦN KINH THỰC VẬT NHƯ THẾ NÀO?

Phòng ngừa các tổn thương tác động đến hệ thần kinh thực vật là cách tốt nhất để tránh rối loạn thần kinh thực vật. Các hành động phòng ngừa tốt nhất bạn có thể thực hiện bao gồm:

• Duy trì chế độ ăn uống cân bằng. Sự thiếu hụt vitamin, đặc biệt là vitamin B12, khiến hệ thống thần kinh thực vật trở nên yếu hơn.
• Tránh lạm dụng ma túy và rượu. Lạm dụng thuốc theo toa và thuốc kích thích cũng như rượu có thể làm hỏng hệ thống thần kinh tự trị của bạn.
• Duy trì hoạt động thể chất và cân nặng khỏe mạnh. Điều này giúp ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự khởi phát của bệnh tiểu đường loại 2, căn bệnh gây tổn thương dây thần kinh thực vật theo thời gian. Vận động thường xuyên còn giúp tránh những chấn thương có thể làm tổn thương vùng tủy sống - khu vực trung tâm của hệ thần kinh thực vật.
• Mang thiết bị an toàn khi cần thiết. Chấn thương là nguyên nhân chính gây tổn thương thần kinh. Sử dụng thiết bị an toàn trong các hoạt động làm việc và vui chơi có thể bảo vệ bạn khỏi những loại thương tích này hoặc hạn chế mức độ nghiêm trọng của thương tích.

Nếu bạn mắc một bệnh mãn tính có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh thực vật - đặc biệt là bệnh tiểu đường Loại 2 - bạn nên thực hiện các bước để kiểm soát tình trạng này sớm và thường xuyên, không ngắt quãng.

Nguồn tham khảo:

https://www.healthline.com/health/autonomic-dysfunction#treatments 

https://healthcare.utah.edu/neurosciences/neurology/autonomic-dysfunction 

https://tuoitre.vn/tri-dut-diem-roi-loan-than-kinh-thuc-vat-duoc-khong-20220407092921294.htm