Có bao giờ bạn nghe thấy ai đó gọi tên mình… nhưng khi ngoảnh lại, chẳng có ai?

Ảo giác và ảo thanh là những hiện tượng phổ biến mà một người có thể gặp phải ở bất cứ thời điểm nào. Cả hai đều có thể là triệu chứng của bệnh lý tâm thần, nhưng không phải ai có ảo giác/ảo thanh cũng đều bị bệnh. 

Ảo giác là gì? Tại sao chúng ta bị ảo giác?

Ảo giác là tình trạng một người cảm nhận sai lệch/không có thật các giác quan của bạn thân. Nói cách khác, cảm giác nghe, nhìn, ngửi, nếm, chạm tưởng như thật nhưng không thực sự tồn tại là một cách hiểu đơn giản hơn của ảo giác. 

Vậy tại sao chúng ta gặp ảo giác?

• Triệu chứng thường gặp của một số rối loạn thần kinh phổ biến
• Hệ quả từ việc sử dụng chất kích thích như rượu, bia, ma tuý…
• Tác dụng phụ tạm thời của thuốc.
•  Đang buồn ngủ hoặc vừa tỉnh giấc/chưa tỉnh giấc hẳn

→ Xem thêm: Nghe thấy giọng nói trong đầu là bệnh gì? Phải làm sao để điều trị đúng cách?

Ảo giác là những cảm nhận sai lầm về một giác quan cụ thể - Ảnh: Sưu tầm

Những loại ảo giác thường gặp

Dưới đây là những dạng ảo giác phổ biến thường gặp: 

• Ảo giác thính giác: hay còn gọi là ảo thanh - là khi một người nghe thấy âm thanh nào đó không có thật như tiếng gọi, tiếng nói chuyện hay tiếng radio…
• Ảo giác thị giác: là khi một người nhìn thấy thứ gì đó không có thật, chẳng hạn như một người hoặc một con vật. Lưu ý rằng, ảo giác thị giác không phải là ảo ảnh.
• Ảo giác khứu giác: xảy ra khi một người ngửi thấy mùi của một vật hoặc một người không hiện diện cùng một nơi. 
• Ảo giác vị giác: ảo giác này khiến một người nếm thấy vị của thứ gì đó mà họ không hề ăn. 
• Ảo giác xúc giác: ảo giác này khiến một người có cảm giác như bị ai đó hoặc vật nào đó chạm vào cơ thể.
• Ảo giác thể xác: ảo giác này khiến một người cảm thấy như cơ thể đang chuyển động, chẳng hạn như đang bay hoặc lơ lửng.

Ngoài ra, khoa học cũng ghi nhận các loại ảo giác liên quan đến giấc ngủ, chủ yếu ở giai đoạn bắt đầu vào giấc và chuẩn bị thức giấc/chưa tỉnh giấc hoàn toàn.

→ Xem thêm: Nguyên nhân gây ra ảo giác: Khi cơ thể kiệt sức, tâm trí sẽ phản bội bạn

Ảo thanh và những nguyên nhân phổ biến gây ra ảo thanh

Ảo thanh - hay còn gọi là ảo giác thính giác - xảy ra khi bạn nghe thấy những tiếng động hay giọng nói không có thật ở thời điểm hiện tại. Âm thanh này có thể được nghe hoặc cảm nhận từ tai, trong đầu hay không gian xung quanh. Ảo thanh có thể bất chợt xuất hiện hoặc xảy ra với tần suất liên tục. 

Có 2 loại ảo thanh thường gặp: 

• Ảo giác giọng nói: nghe thấy người khác nói chuyện 
• Ảo giác tiếng động: nghe thấy những âm thanh hoặc tiếng động bất kỳ, có thể là tiếng ồn, tiếng nhạc, tiếng động vật kêu… 

Không ít trường hợp, ảo thanh mang nội dung tiêu cực, đe dọa hoặc thúc giục người nghe làm điều nguy hiểm. Đây chính là lý do ảo thanh cần được nhận biết sớm và xử lý kịp thời, bởi nó có thể ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi và sự an toàn của người bệnh.

Ảo thanh và ảo giác có giống nhau không?

Ảo giác bao gồm toàn bộ các nhận thức không có thật của các giác quan. Trong khi đó, ảo thanh là một dạng ảo giác phổ biến mà một người dễ gặp phải, chỉ liên quan đến thính giác. 

Hai khái niệm này có những điểm chung và những điểm khác biệt được liệt kê trong bảng sau:

Chỉ khi phân biệt đúng ảo thanh và ảo giác, chúng ta mới tìm được nguyên nhân thật sự và hướng điều trị phù hợp. Nếu bỏ qua hoặc nhầm lẫn, tình trạng có thể tiến triển nặng hơn, dẫn đến những thay đổi sâu sắc trong cảm xúc, suy nghĩ và hành vi.

Ảo thanh và ảo giác có phải là dấu hiệu của bệnh thần kinh?

Ảo thanh và ảo giác không đơn thuần là những “ảo ảnh” của trí óc. Chúng giống như tiếng chuông cảnh báo từ sâu bên trong não bộ, báo hiệu rằng một điều gì đó đang mất kiểm soát. Trong thế giới của y học tâm thần và thần kinh, những hiện tượng này thường gắn liền với các bệnh lý nghiêm trọng – những căn bệnh không chỉ bào mòn sức khỏe mà còn có thể lấy đi sự tự chủ và bản sắc con người.

Sự xuất hiện của ảo thanh hay ảo giác nói chung thường phản ánh sự hoạt động bất thường của não bộ. Trong nhiều trường hợp tiêu cực, hiện tượng ảo giác là triệu chứng của một số nhóm bệnh tâm thần hay rối loạn thần kinh nguy hiểm.

Tâm thần phân liệt

Tâm thần phân liệt là một trong những rối loạn thần kinh phổ biến đi kèm với chứng ảo giác. Có đến 70–80% người bệnh trải qua ảo thanh, thường là những giọng nói vang lên dai dẳng, ra lệnh, chế giễu hoặc bình luận từng hành động của họ. Một số khác xuất hiện thêm các triệu chứng về ảo giác thị giác và ảo giác vị giác.

→ Xem thêm: Có Thể Chữa Bệnh Tâm Thần Tại Nhà Không? Giải Pháp Từ Chuyên Gia

Rối loạn cảm xúc lưỡng cực và trầm cảm nặng

Ở những giai đoạn trầm cảm sâu, khoảng 15 - 20% người bệnh nghe thấy những lời thì thầm u ám, thúc giục họ từ bỏ cuộc sống. Mặt khác, ở pha hưng cảm, người bệnh cảm giác mình sở hữu sức mạnh phi thường hoặc đang bị một thế lực vô hình truy đuổi. Những trải nghiệm này không chỉ làm méo mó nhận thức mà còn đặt người bệnh vào tình huống dễ tổn thương hơn bao giờ hết.

Sa sút trí tuệ (Dementia)

Ở người cao tuổi bị sa sút trí tuệ, đặc biệt là Alzheimer, ảo giác thường xuất hiện cùng với sự phai mờ trí nhớ. Khoảng 20–40% bệnh nhân nhìn thấy những hình bóng không tồn tại – một người thân đã mất, một đứa trẻ đang chơi trong phòng, hay một vị khách lạ mỉm cười.

Bệnh lý thần kinh thực thể

Bệnh lý thần kinh nghiêm trọng như u não, viêm não hay động kinh thùy thái dương cũng là nguyên nhân gây ra tình trạng ảo giác ở người bệnh. Những hình ảnh méo mó, tiếng động lạ, cảm giác nóng rát hay châm chích có thể ùa đến bất cứ lúc nào. Một số còn kèm theo các dấu hiệu thần kinh khác như yếu liệt, co giật hoặc rối loạn ngôn ngữ.

Loạn thần do chất kích thích

Chất kích thích (rượu, ma tuý…) và tác dụng phụ của thuốc – cũng có thể tạo ra những ảo giác dữ dội. Ở trường hợp này, bệnh nhân cảm giác côn trùng bò khắp cơ thể hoặc nghe thấy tiếng người rình rập.

Thăm khám và điều trị khi ảo giác ở đâu uy tín?

Người bình thường vẫn sẽ cảm nhận một vài cơn ảo giác hay ảo thanh bất chợt. Tuy nhiên, nếu hiện tượng này xảy ra với tần suất thường xuyên, lặp đi lặp lại, đó là dấu hiệu cho thấy bạn nên sớm đi khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. 

Với đội ngũ các chuyên gia tâm thần hàng đầu Hà Nội, Phòng khám Chuyên khoa Yên Hòa là địa chỉ uy tín thăm khám và điều trị về sức khoẻ tâm thần. Ưu điểm của Phòng khám bao gồm:

• Quy trình thăm khám chuyên nghiệp với trang thiết bị hiện đại
• Phương pháp điều trị đa dạng
• Chi phí khám và điều trị hợp lý

Xem thêm: Hướng dẫn đặt lịch khám tại Yên hoà Clinic uy tín tại Hà Nội

Phòng khám chuyên khoa Yên Hoà uy tín tại Hà Nội - Ảnh: Phòng khám Yên Hoà 

Phác đồ điều trị tại Phòng khám Chuyên khoa Yên Hoa được đội ngũ bác sĩ cá nhân hoá theo từng tình trạng, giúp người bệnh sớm khôi phục sức khoẻ và đảm bảo chất lượng cuộc sống. Đặt lịch khám với các bác sĩ tâm thần của Phòng khám Yên Hòa tại:

• Địa chỉ: Số 11 i4, ngõ 37 Trần Kim Xuyến, khu Đô Thị Mới Yên Hoà, phường Yên Hoà, Hà Nội
• Thời gian làm việc: Thứ 2 - Chủ nhật: 8h00 - 19h30
• Hotline: 0983. 188. 689 hoặc 0866. 188. 689
• Website: https://phongkhamyenhoa.vn

Xem thêm: Danh sách các bác sĩ tâm thần tâm lý hàng đầu tại Hà Nội được đánh giá tích cực từ bệnh nhân và người nhà bệnh nhân

Một số câu hỏi thường gặp về hiện tượng ảo giác và ảo thanh

1. Ảo giác/ ảo thanh có nguy hiểm đến tính mạng không? 

Hiện tượng này không gây nguy hiểm. Tuy nhiên, nếu người bị ảo thanh nghe được những “câu lệnh” tự hại bản thân hoặc người khác sẽ dẫn tới tình huống nguy hiểm cho bản thân và những người xung quanh. 

2. Ai dễ gặp ảo giác/ảo thanh? 

• Người mắc các chứng rối loạn tâm thần: tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực, trầm cảm nặng có loạn thần
• Người nghiện rượu/ma túy, đặc biệt trong giai đoạn cai nghiện (hội chứng cai)
• Người mất ngủ nghiêm trọng, căng thẳng cực độ
• Người có bệnh lý não (động kinh thùy thái dương, u não, sa sút trí tuệ)
• Một số người khỏe mạnh cũng có thể gặp thoáng qua (khi buồn ngủ, mệt mỏi)

3. Có thể chữa khỏi chứng ảo giác/ảo thanh hoàn toàn không? 

Tuỳ theo nguyên nhân dẫn tới hiện tượng này, cùng với phương pháp điều trị phù hợp. Ví dụ: 

• Do ma túy/rượu: có thể khỏi khi cai nghiện.
• Do tâm thần phân liệt: có thể kiểm soát tốt, ít tái phát nếu dùng thuốc đều.
• Do tổn thương não: khó khỏi nếu tổn thương không hồi phục.