Bài viết được cố vấn chuyên môn bởi ThS.BSNT Nguyễn Minh Quyết - Bác sĩ khoa Tâm thần, Bệnh viện Nhi Trung ương. 

Ảo giác xảy ra thường xuyên ở những người mắc bệnh tâm thần, bao gồm tâm thần phân liệt và rối loạn lưỡng cực. Tuy nhiên, không nhất thiết phải mắc bệnh tâm thần mới gặp ảo giác. Bất kể điều gì gây ra ảo giác đều cần được xem xét nghiêm túc.

ẢO GIÁC LÀ GÌ? 

Ảo giác là nhận thức về một vật thể hoặc sự kiện không tồn tại và trải nghiệm không phải do sự kích thích của các cơ quan cảm giác liên quan gây ra. Từ "ảo giác" xuất phát từ tiếng Latin và có nghĩa là "tinh thần lang thang".

Theo một vài thuật ngữ không phổ biến, ảo giác liên quan đến việc nghe, nhìn, cảm nhận, ngửi hoặc thậm chí nếm những thứ không có thật. Trong đó, ảo giác thính giác là loại phổ biến nhất, liên quan đến việc nghe thấy giọng nói hoặc các âm thanh khác không có nguồn gốc vật lý.

CÁC LOẠI ẢO GIÁC PHỔ BIẾN

Có các loại ảo giác thường được chẩn đoán phổ biến, bao gồm:

• Ảo giác thính giác: Nghe thấy giọng nói hoặc âm thanh mà không ai khác có thể nghe được (loại ảo giác phổ biến nhất)
• Ảo giác thị giác: Nhìn thấy người, màu sắc, hình dạng hoặc đồ vật không có thật (loại ảo giác phổ biến thứ hai)
• Ảo giác xúc giác: Có cảm giác như bọ bò dưới da hoặc như thể bạn đang bị chạm vào trong khi thực tế bạn không hề chạm vào.
• Ảo giác khứu giác: Ngửi thứ gì đó không có nguồn gốc vật lý (ít phổ biến hơn ảo giác thị giác và thính giác)
• Ảo giác vị giác: Có vị giác trong miệng không rõ nguyên nhân (loại ảo giác hiếm gặp nhất)
• Ảo giác hiện diện: Cảm giác có ai đó ở gần hoặc ở trong phòng với bạn khi không có ai ở đó
• Ảo giác nhận cảm bản thân: Cảm giác cơ thể bạn đang chuyển động hoặc tứ chi của bạn tách rời khỏi cơ thể, khi cả hai điều này đều không xảy ra

Một số người lại gặp ảo giác vào ban đêm hoặc buổi sáng. Những loại ảo giác này bao gồm:

• Hypnopompic: Ảo giác xảy ra khi bạn thức dậy sau giấc ngủ
• Thôi miên: Ảo giác xảy ra khi bạn đang ngủ

Ảo giác có nhiều loại và do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra - Ảnh: Internet

CÁC TRIỆU CHỨNG PHỔ BIẾN CỦA ẢO GIÁC

Tùy vào mỗi loại ảo giác mà các triệu chứng khác nhau xuất hiện ở người mắc bệnh. Theo các bác sĩ tâm thần, những dấu hiệu thường gặp ở một bệnh nhân ảo giác bao gồm:

• Cơ thể có các cảm nhận bất thường như có gì đó bò hay chuyển động trên da nhưng thực tế không có gì xảy ra
• Nghe thấy âm thanh, chẳng hạn như âm nhạc, tiếng bước chân hoặc tiếng đập cửa
• Nghe thấy giọng nói tích cực hoặc tiêu cực, ra lệnh cho người bệnh làm hại bản thân hoặc người khác
• Nhìn thấy đồ vật, ánh sáng hoặc những thứ không có thực
• Bản thân ngửi được những mùi kì lạ mà người xung quanh không ngửi được

NGUYÊN NHÂN NÀO GÂY NÊN CHỨNG ẢO GIÁC

Ảo giác thường liên quan đến tâm thần phân liệt, một bệnh tâm thần đặc trưng bởi những suy nghĩ và hành vi rối loạn. Tuy nhiên, chứng ảo giác cũng có thể là một đặc điểm của rối loạn lưỡng cực.

Với rối loạn lưỡng cực loại I, ảo giác có thể xảy ra ở cả trạng thái hưng cảm và trầm cảm. Ở lưỡng cực loại II, ảo giác chỉ có thể xảy ra trong giai đoạn trầm cảm. Rối loạn lưỡng cực biểu hiện bằng ảo giác và/hoặc ảo tưởng cũng có thể dẫn đến chẩn đoán với các đặc điểm tâm thần.

Ảo giác không chỉ xảy ra với các tình trạng sức khỏe tâm thần như tâm thần phân liệt và rối loạn lưỡng cực mà còn có thể xảy ra với các tình trạng thể chất và tâm lý sau đây:

• Sử dụng rượu hoặc ma túy và/hoặc cai nghiện
• Bệnh thần kinh thính giác
• Rối loạn nhận dạng phân ly (DID)
• Bệnh động kinh
• Bệnh tăng nhãn áp
• Sử dụng chất gây ảo giác
• Điều kiện trao đổi chất
• Bệnh tai giữa hoặc tai trong
• chứng đau nửa đầu
• Chứng ngủ rũ
• Rối loạn thần kinh
• Bệnh về mắt
• Rối loạn căng thẳng sau chấn thương (PTSD)
• Rối loạn phân liệt
• Thiếu ngủ
• Đột quỵ

Các chất gây nghiện là một trong những nguyên nhân gây ra ảo giác - Ảnh: Internet

CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ CHỨNG ẢO GIÁC

Việc điều trị ảo giác sẽ phụ thuộc vào loại ảo giác, nguyên nhân cơ bản và sức khỏe tổng thể của bạn. Nhìn chung, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị với nhiều phương pháp khác nhau từ dùng thuốc, trị liệu và hỗ trợ xã hội.

Tâm lý trị liệu

Với phương pháp tâm lý trị liệu, người bệnh sẽ có những buổi trò chuyện tâm lý từ nông đến sâu với bác sĩ, chuyên gia, được cung cấp các thông tin mang tính chất giáo dục tâm lý, tìm hiểu những nguyên nhân gây ra chứng ảo giác và bình thường hóa các triệu chứng, hay các trải nghiệm hiện có ở người bệnh.

Thay đổi chế độ sinh​​​​​​​ hoạt phù hợp

Đặc biệt đối với ảo giác thính giác, các phương pháp sau đây có thể giúp người bệnh hạn chế sự thường xuyên của chứng ảo giác thính giác:

• Vận động thường xuyên
• Ngân nga hoặc hát một bài hát nhiều lần
• Không để ý đến những giọng nói vang trong đầu
• Nghe nhạc
• Đọc lại một cuốn sách/một nội dung nhiều lần
• Tích cực giao tiếp, trò chuyện với mọi người xung quanh
• Dùng thuốc theo đơn

Thuốc chống loạn thần thường có hiệu quả trong điều trị ảo giác, bằng cách loại bỏ hoặc giảm tần suất chúng xảy ra hoặc bằng cách có tác dụng làm dịu khiến chúng bớt đau khổ hơn.

Một số phương pháp điều trị khác

Phương pháp Kích thích từ xuyên sọ lặp lại (rTMS) là một thủ tục không xâm lấn sử dụng một thiết bị từ tính nhỏ đặt trực tiếp lên hộp sọ. Nhiều lần kích thích bằng phương pháp này có tác dụng làm giảm tần suất những âm thanh kì lạ xuất hiện đối với người mắc chứng ảo giác thính giác. 

KHÁM VÀ ĐIỀU TRỊ CHỨNG ẢO GIÁC Ở ĐÂU?

Chứng ảo giác khó có thể chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, người bệnh vẫn có thể sống, sinh hoạt và làm việc bình thường với ảo giác nếu có những thói quen, nếp sống lành mạnh. Cùng với đó, việc điều trị và tái khám thường xuyên để kiểm soát các dấu hiệu và mức độ ảo giác là việc nên làm để kiểm soát bệnh, tránh ảnh hưởng đến các hoạt động xung quanh. 

Phòng khám Chuyên khoa Tâm thần Yên Hòa là cơ sở y tế chuyên khám và điều trị các dạng rối loạn tâm thần phổ biến và hiếm gặp. Đội ngũ bác sĩ thăm khám là các chuyên gia từ Viện Sức khỏe Tâm thần Bạch Mai và các chuyên khoa tâm thần thuộc các bệnh viện lớn. 

● Bác sĩ Sức khỏe Tâm thần đầu ngành, công tác tại bệnh viện lớn

● Dễ dàng đặt hẹn khám trước, thăm khám nhanh chóng

● Khám ngoài giờ, khám thứ 7 - Chủ nhật

● Giá khám dao động 150.000 - 300.000đ (tùy bác sĩ)

Nguồn tham khảo:

https://www.verywellmind.com/what-are-hallucinations-378819