Bài viết được cố vấn bởi Ths.BSNT Trịnh Trọng Tuấn - Bác sĩ khoa SKTT Bệnh viện E.

Ảo giác có thể do bệnh tâm thần, tác dụng phụ của thuốc hoặc bệnh lý thực thể như động kinh hoặc rối loạn sử dụng rượu gây ra. Người mắc chứng ảo giác cần đến gặp bác sĩ tâm thần, bác sĩ thần kinh hoặc bác sĩ đa khoa tùy thuộc vào nguyên nhân gây ảo giác.

HIỂU ĐÚNG VỀ CHỨNG ẢO GIÁC

Ảo giác là những trải nghiệm cảm giác có vẻ như thật nhưng được tạo ra bởi tâm trí của người bệnh, ảnh hưởng đến cả năm giác quan. Ví dụ: người bệnh có thể nghe thấy một giọng nói mà không ai khác trong phòng có thể nghe thấy hoặc nhìn thấy một hình ảnh không có thật. 

Việc điều trị có thể bao gồm dùng thuốc để điều trị tình trạng sức khỏe. Bác sĩ tâm thần cũng có thể khuyên người bệnh nên áp dụng các hành vi khác nhau như uống ít rượu hơn và ngủ nhiều hơn để cải thiện ảo giác của bạn.

Tâm trí, suy nghĩ có thể tạo ra những ảo giác bất ngờ - Ảnh: Internet

TẠI SAO ẢO GIÁC XUẤT HIỆN?

Có rất nhiều nguyên nhân phổ biến gây ra chứng ảo giác, kèm theo đó là các triệu chứng phức tạp, bao gồm:

• Do các chứng bệnh cấp tính tạm thời hoặc tình trạng sức khỏe thể chất không tốt
• Sức khỏe tâm thần có vấn đề
• Thần kinh không được ổn định
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc
• Ảo giác do các nguyên nhân tạm thời

Những tình huống sau đây cũng được xem là một trong những lý do phổ biến khiến chứng ảo giác xuất hiện:

• Ngủ quên hoặc thức dậy bất ngờ vào một thời điểm nhất định
• Chịu ảnh hưởng của rượu hoặc tác dụng phụ của một số loại thuốc/chất gây nghiện, chẳng hạn như cần sa, cocain gây ảo giác (LSD và PCP), amphetamine, heroin hoặc ketamine.
• Sốt cao, đặc biệt ở trẻ em và người lớn tuổi
• Mất nước nghiêm trọng
• Thiếu ngủ
• Đau nửa đầu
• Tổn thương
• Đau dữ dội
• Đau buồn
• Nhiễm trùng như UTI, đặc biệt ở người lớn tuổi
• Phục hồi sau gây mê sau phẫu thuật hoặc thủ thuật

Mất ngủ là một trong những nguyên nhân gây ra chứng ảo giác - Ảnh: Internet

Sức khỏe tâm thần có vấn đề

Tâm thần phân liệt là tình trạng sức khỏe tâm thần chính gây ra ảo giác. Tâm thần phân liệt đề cập đến cả một tình trạng đơn lẻ và một loạt các tình trạng thuộc nhóm rối loạn liên quan đến rối loạn tâm thần. Đây là những tình trạng mà một người trải qua một số dạng “mất kết nối” với thực tế (rối loạn tâm thần), có thể bao gồm ảo giác.

Các bệnh thuộc nhóm tâm thần phân liệt và có thể gây ảo giác bao gồm:

• Rối loạn nhân cách phân liệt (cũng thuộc loại rối loạn nhân cách).
• Rối loạn hoang tưởng.
• Rối loạn tâm thần ngắn hạn.
• Rối loạn dạng tâm thần phân liệt.
• Rối loạn phân liệt.

Nghe thấy giọng nói là loại ảo giác phổ biến nhất ở những người mắc các tình trạng sức khỏe tâm thần nêu trên.

Ngoài ra cũng có một số tình trạng sức khỏe tâm thần khác gây ảo giác bao gồm:

• Rối loạn lưỡng cực: Những người mắc chứng rối loạn lưỡng cực có thể bị ảo giác trong cả giai đoạn trầm cảm nặng hoặc hưng cảm nặng.
• Trầm cảm nặng với các đặc điểm loạn thần (trầm cảm tâm thần): Rối loạn trầm cảm nặng (MDD) với các đặc điểm loạn thần là một loại bệnh trầm cảm riêng biệt, trong đó rối loạn tâm trạng đi kèm với ảo tưởng, ảo giác hoặc cả hai.

Thần kinh không được ổn định

Ảo giác do tình trạng thần kinh không ổn định gây ra cũng là nguyên nhân phổ biến. Các chứng bệnh liên quan đến thần kinh gây ra ảo giác có thể kể đến như:

• Bệnh Parkinson: Tình trạng này khiến một phần não của bạn bị thoái hóa, gây ra các triệu chứng nghiêm trọng hơn theo thời gian. Khoảng 20% ​​đến 40% người mắc bệnh Parkinson bị ảo giác hoặc ảo tưởng. Điều này cũng có thể là do tác dụng phụ của thuốc hoặc chứng mất trí nhớ.
• Bệnh Alzheimer: Khoảng 13% người mắc bệnh Alzheimer bị ảo giác. Ảo giác là do những thay đổi trong não của bạn do tình trạng này gây ra.
• Chứng mất trí nhớ thể Lewy: Tình trạng này liên quan đến sự tích tụ các khối protein - được gọi là thể Lewy - trong các tế bào thần kinh của não bạn. Thể Lewy làm tổn thương các tế bào thần kinh. Nó có thể gây ảo giác và chúng thường có hình ảnh. Chúng có thể là một trong những dấu hiệu đầu tiên của chứng mất trí nhớ thể Lewy.
• Động kinh: Những người bị động kinh liên quan đến một phần não gọi là thùy thái dương có thể bị ảo giác - phổ biến nhất là ảo giác khứu giác.
• Chứng ngủ rũ: Đây là một chứng rối loạn thần kinh ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát giấc ngủ và sự tỉnh táo của não bạn. Những người mắc chứng ngủ rũ thường gặp ảo giác ngay trước khi chìm vào giấc ngủ (ảo giác thôi miên) hoặc ngay sau khi thức dậy (ảo giác thôi miên).

Những nguyên nhân phổ biến khác

Hội chứng Charles Bonnet khiến một người có thị lực bắt đầu kém sẽ gặp ảo giác. Tình trạng này chỉ gây ảo giác thị giác. Các bệnh giai đoạn cuối, bao gồm suy gan, suy thận, HIV/AIDS giai đoạn 3 và ung thư não đều có thể gây ảo giác.

Tác dụng phụ  của thuốc

Nhiều loại thuốc kê đơn đôi khi có thể gây ra hoặc làm trầm trọng thêm ảo giác do tác dụng phụ. Người cao tuổi có thể có nguy cơ cao hơn do tăng độ nhạy cảm với thuốc.

Ảo giác do thuốc gây ra có thể liên quan đến liều lượng và thường dừng lại khi bạn ngừng dùng thuốc. Không bao giờ ngừng dùng thuốc mà không có chỉ định của bác sĩ tâm thần.

ẢO GIÁC CÓ THỂ PHÒNG NGỪA KHÔNG?

Mặc dù không phải tất cả các ảo giác đều có thể ngăn ngừa được, nhưng có một số cách có thể giảm tần suất xuất hiện ảo giác đối với người mắc các bệnh về thần kinh, bao gồm:

• Ở trong môi trường ánh sáng tốt và tham gia các hoạt động sôi nổi vào buổi tối.
• Tìm kiếm và chỉnh sửa ánh sáng tạo bóng, phản chiếu hoặc biến dạng.
• Che gương bằng vải hoặc tháo chúng ra nếu người đó nghĩ rằng họ đang nhìn người lạ.

Môi trường giàu ánh sáng tự nhiên giúp bạn tỉnh táo hơn - Ảnh: Internet

Nếu đang dùng thuốc để điều trị ảo giác, điều quan trọng là phải tiếp tục dùng thuốc trừ khi có chỉ định ngưng từ bác sĩ. Ngừng thuốc đột ngột có thể gây ảo giác dữ dội hơn.

ẢO GIÁC ĐƯỢC ĐIỀU TRỊ NHƯ THẾ NÀO?

Việc điều trị ảo giác phụ thuộc vào nguyên nhân. Ảo giác do các tình trạng tạm thời gây ra, chẳng hạn như sốt cao, mất nước nghiêm trọng hoặc nhiễm trùng, sẽ giải quyết sau khi tình trạng cơ bản được điều trị.

Một số loại thuốc và liệu pháp có thể giúp điều trị ảo giác ở những người mắc các bệnh mãn tính gây ra ảo giác, bao gồm:

• Thuốc chống loạn thần điển hình (thế hệ thứ nhất) và không điển hình (thế hệ thứ hai) có thể giúp giảm tần suất và mức độ nghiêm trọng của ảo giác ở những người bị rối loạn phổ tâm thần phân liệt, rối loạn lưỡng cực và rối loạn trầm cảm nặng có đặc điểm tâm thần.
• Kích thích từ xuyên sọ lặp đi lặp lại (rTMS) có thể làm giảm ảo giác thính giác không đáp ứng với thuốc chống loạn thần.
• Thuốc ức chế Acetylcholinesterase có thể làm giảm rối loạn tâm thần (ảo giác và/hoặc ảo tưởng) ở những người mắc bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson và chứng mất trí nhớ thể Lewy. Thuốc ức chế Acetylcholinesterase là một nhóm thuốc ngăn chặn sự phân hủy bình thường của acetylcholine, một chất dẫn truyền thần kinh hoạt động trong cả hệ thần kinh ngoại biên và hệ thần kinh trung ương.

Biết rõ nguyên nhân gây chứng ảo giác sẽ giúp quá trình điều trị diễn ra suôn sẻ và có tác dụng tốt.

KHÁM VÀ ĐIỀU TRỊ CHỨNG ẢO GIÁC TẠI PHÒNG KHÁM YÊN HÒA

Trong trường hợp cần tư vấn cụ thể từ các chuyên gia sức khỏe tâm thần, hãy liên hệ và ĐẶT LỊCH KHÁM với các chuyên gia tâm thần của Phòng khám Yên Hòa để được tư vấn chi tiết phương hướng điều trị cụ thể.

Nguồn tham khảo:

• https://my.clevelandclinic.org/health/symptoms/23350-hallucinations#overview  
• https://www.healthline.com/health/hallucinations#diagnosis