Bài viết được cố vấn bởi ThS.BSNT Trịnh Trọng Tuấn - Bác sĩ Khoa Sức khỏe Tâm Thần, Bệnh viện E.

Rối loạn nhân cách kịch tính chỉ được người bệnh xem là vấn đề tâm lý khi những biểu hiện của bệnh gây khó khăn cho họ trong cuộc sống. Bệnh tiến triển nặng dễ dẫn đến trầm cảm hoặc lo lắng quá mức.

RỐI LOẠN NHÂN CÁCH KỊCH TÍNH LÀ GÌ?

Rối loạn nhân cách kịch tính (HPD) được đặc trưng bởi một dạng hành vi tìm kiếm sự chú ý và phản ứng cảm xúc ở mức độ thái quá. Chứng rối loạn này kéo dài suốt đời, mặc dù thường khởi phát ở cuối tuổi vị thành niên hoặc đầu tuổi trưởng thành.

Những người mắc HPD thường được mô tả là người tự ái, buông thả bản thân, hay tán tỉnh, kịch tính hóa vấn đề, hướng ngoại và hoạt bát. Họ có thể cảm thấy bị đánh giá thấp hoặc bị coi thường khi họ không phải là trung tâm của sự chú ý.

Người mắc chứng rối loạn nhân cách kịch tính muốn trở nên rực rỡ, mê hoặc, quá quyến rũ hoặc gợi dục một cách không phù hợp. Mặt khác, họ có cảm xúc nông cạn và thay đổi nhanh chóng mà người khác có thể cho là không thành thật.

Chứng rối loạn này phổ biến hơn ở phụ nữ nhưng các nhà nghiên cứu cho rằng, điều đó có thể phản ánh sự thiên vị trong cách chẩn đoán chứng tâm lý này. Triệu chứng của bệnh biểu hiện rõ nhất ở tuổi thiếu niên hoặc tuổi trưởng thành.

Tìm kiếm sự chú ý và phản ứng cảm xúc ở mức độ thái quá là đặc trưng của Rối loạn kịch tính - Ảnh: Internet

PHÂN BIỆT HPD VÀ CÁC DẠNG RỐI LOẠN NHÂN CÁCH KHÁC

Giống như những người mắc chứng rối loạn nhân cách giới (BPD), bệnh nhân HPD có những cảm xúc mạnh mẽ và thay đổi nhanh chóng. Người bệnh rất lo lắng về việc mọi người sẽ bỏ rơi bạn. Sự khác biệt lớn giữa hai chứng rối loạn nhân cách này là những người mắc bệnh BPD cảm thấy tuyệt vọng hơn và có nhiều hành vi tự tử hơn.

Mặt khác, Rối loạn nhân cách tự ái (NPD) khiến người bệnh cảm thấy mình vượt trội hơn người khác và nghĩ rằng mình có quyền được khen ngợi và đối xử đặc biệt. Sự khác biệt lớn giữa rối loạn kịch tính và rối loạn tự ái là người mắc NPD rất quan trọng mức độ đặc biệt của họ với những người xung quanh, điều mà các chuyên gia gọi là "sự vĩ đại".

TRIỆU CHỨNG CỦA RỐI LOẠN NHÂN CÁCH KỊCH TÍNH

Trong nhiều trường hợp, người mắc chứng rối loạn nhân cách kịch tính có kỹ năng xã hội tốt; nhưng họ có xu hướng sử dụng những kỹ năng này để thao túng người khác nhằm trở thành trung tâm của sự chú ý. Một người mắc chứng rối loạn nhân cách kịch tính có thể:

·        Cảm thấy bị đánh giá thấp hoặc chán nản khi họ không phải là trung tâm của sự chú ý.

·        Có cảm xúc thay đổi nhanh chóng và nông cạn.

·        Cực kỳ giàu cảm xúc, kịch tính hóa vấn đề thậm chí đến mức khiến bạn bè và gia đình xấu hổ ở nơi công cộng.

·        Muốn có sự hiện diện “lớn hơn cuộc sống”.

·        Kiên trì quyến rũ và tán tỉnh.

·        Quan tâm quá mức đến ngoại hình của họ.

·        Sử dụng ngoại hình của họ để thu hút sự chú ý bằng cách mặc quần áo sáng màu hoặc quần áo hở hang.

Người mắc rối loạn nhân cách kịch tính muốn có sự hiện diện “lớn hơn cuộc sống” - Ảnh: Internet

NGUYÊN NHÂN GÂY RA RỐI LOẠN NHÂN CÁCH KỊCH TÍNH?

Rối loạn nhân cách, bao gồm rối loạn nhân cách kịch tính, là một trong những tình trạng sức khỏe tâm thần ít được hiểu rõ nhất. Các nghiên cứu được thực hiện về rối loạn kịch tính và các rối loạn nhân cách khác đã xác định được một số yếu tố dẫn đến sự phát triển của rối loạn nhân cách nói chung, bao gồm:

·        Di truyền: Rối loạn nhân cách kịch tính có xu hướng di truyền trong gia đình nên các nhà khoa học cho rằng mối liên hệ về mặt di truyền có thể là một trong những nguyên nhân của tình trạng này.

·        Chấn thương thời thơ ấu: Trẻ em từng đối mặt với chấn thương, chẳng hạn như bị lạm dụng hoặc cái chết của một thành viên trong gia đình ảnh hưởng đến tâm lý, mà sau này khi trưởng thành có thể gây rối loạn hoặc gặp vấn đề trong cuộc sống và trở thành một phần của chứng rối loạn nhân cách.

·        Phong cách nuôi dạy con cái: Những đứa trẻ trải qua phong cách nuôi dạy con thiếu ranh giới, quá nuông chiều hoặc không nhất quán có thể dễ mắc chứng rối loạn nhân cách kịch tính hơn. Một số nhà nghiên cứu cho rằng các vấn đề trong mối quan hệ cha mẹ và con cái dẫn đến lòng tự trọng thấp ở những người mắc bệnh HPD.

BIẾN CHỨNG CỦA RỐI LOẠN NHÂN CÁCH KỊCH TÍNH

Rối loạn nhân cách kịch tính có thể ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội, nghề nghiệp hoặc sự lãng mạn, cũng như cách người bệnh phản ứng trước những mất mát hoặc thất bại. Họ cũng có nguy cơ cao hơn so với dân số nói chung mắc trầm cảm và lạm dụng chất gây nghiện. Việc tìm kiếm sự chú ý quá mức có thể dẫn đến đe dọa tự sát.

Người mắc Rối loạn nhân cách kịch tính cũng có nguy cơ mắc phải đồng thời các chứng rối loạn tâm lý khác, cụ thể:

·        Rối loạn triệu chứng cơ thể. Khi mắc phải chứng bệnh này, người bệnh sẽ rất tập trung vào một triệu chứng thể chất mà mình mắc phải và quá khó chịu về nó. Họ có thể không nhận ra rằng bản thân triệu chứng đó không nghiêm trọng và muốn thực hiện các xét nghiệm và thủ thuật y tế không cần thiết nhằm cố gắng điều trị nó.

·        Hoảng loạn là những cảm giác sợ hãi mạnh mẽ, ngắn ngủi và là phản ứng vật lý trước một tình huống thông thường không gây nguy hiểm.

·        Rối loạn chuyển đổi còn được gọi là rối loạn triệu chứng thần kinh chức năng. Khi bạn mắc bệnh này, tình trạng sức khỏe tâm thần của bạn sẽ gây ra các triệu chứng thực thể như co giật, tê liệt, mất thị lực hoặc mất thính giác. Các triệu chứng là có thật, nhưng chúng là do chứng rối loạn sức khỏe tâm thần của bạn làm gián đoạn não và hệ thần kinh trung ương.

·        Rối loạn sử dụng chất. Rối loạn nhân cách kịch tính có thể khiến bạn có nguy cơ lạm dụng ma túy và rượu cao hơn. Điều này một phần có thể được thúc đẩy bởi sự bốc đồng và mong muốn tìm kiếm những trải nghiệm mới lạ và thú vị.

·        Rối loạn ăn uống. HPD có liên quan đến chứng rối loạn ăn uống, đặc biệt là chứng cuồng ăn. Một số nhà nghiên cứu ước tính rằng khoảng 40% bệnh nhân chán ăn và chứng cuồng ăn mắc chứng rối loạn nhân cách nhóm B đi kèm, chẳng hạn như HPD. Điều này có thể là do những rối loạn nhân cách và rối loạn ăn uống này đều có thể liên quan đến tính bốc đồng.

·        Tăng động giảm chú ý(ADHD). Một số người lớn bị ADHD cũng có thể đáp ứng các tiêu chí để chẩn đoán HPD. Cả hai chứng rối loạn đều có thể góp phần gây ra các vấn đề trong mối quan hệ giữa các cá nhân. Ví dụ, nếu một người mắc cả hai chứng rối loạn, bạn bè và các thành viên trong gia đình có thể coi họ là người không tập trung và bốc đồng, cũng như kịch tính và cần được chú ý.

·        Nghiện Internet. Phương tiện truyền thông xã hội cung cấp một phương tiện thuận tiện để thu hút sự chú ý và chấp thuận bằng cách chia sẻ ảnh, bài đăng và nội dung khác. Mặc dù chứng nghiện mạng xã hội không phải là một chẩn đoán chính thức nhưng dành quá nhiều thời gian trực tuyến vẫn có thể dẫn đến nhiều vấn đề. Nó có thể thúc đẩy cảm giác cô lập, lo lắng và trầm cảm. Nó cũng có thể khiến bạn mất tập trung vào công việc, tương tác trực tiếp và tự suy ngẫm.

·        Nỗ lực tự sát. Trong một số trường hợp, người mắc chứng rối loạn nhân cách kịch tính có thể đe dọa tự tử để thu hút sự chú ý hoặc thao túng những người xung quanh. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải luôn xem xét hành vi tự tử một cách nghiêm túc.

ĐIỀU TRỊ RỐI LOẠN NHÂN CÁCH KỊCH TÍNH

Chưa có phương pháp điều trị cụ thể cho chứng Rối loạn nhân cách kịch tính. Tuy nhiên, người bệnh vẫn có thể sống tốt và “hòa bình” với chứng rối loạn này nếu tham gia các phiên trị liệu thường xuyên, dùng thuốc (nếu cần thiết) và thay đổi lối sống lành mạnh.

Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu có thể có hiệu quả trong điều trị rối loạn nhân cách kịch tính. Ví dụ, một nghiên cứu trên 159 bệnh nhân mắc bệnh HPD cho thấy liệu pháp tâm lý định hướng làm rõ đã giúp giảm các triệu chứng của bệnh nhân và cải thiện quá trình quan hệ của họ.

Trị liệu nhóm và trị liệu gia đình thường không được khuyến khích cho những người mắc chứng rối loạn nhân cách kịch tính. Điều này là do một số triệu chứng của họ - chẳng hạn như tìm kiếm sự chú ý và phóng đại các triệu chứng - có thể được kích hoạt hoặc trở nên tồi tệ hơn trong bầu không khí nhóm.

Tâm lý trị liệu có thể có hiệu quả trong điều trị rối loạn nhân cách kịch tính - Ảnh: Internet

Thuốc

Không có loại thuốc nào được FDA phê chuẩn để điều trị rối loạn nhân cách kịch tính. Mặc dù vậy, một số loại thuốc có thể được sử dụng để điều trị chứng rối loạn điều hòa cảm xúc có thể đi kèm với chứng rối loạn này, bao gồm tâm trạng thất thường, tức giận, chảy nước mắt, lo lắng và trầm cảm.

Phương pháp điều trị thay thế

Các kỹ thuật chánh niệm như yoga, thái cực quyền và phản hồi sinh học cũng có thể giúp ích cho những người mắc chứng rối loạn nhân cách. Chúng hoạt động bằng cách giúp họ dễ dàng kiểm soát cảm xúc bên trong hơn, đồng thời mang lại những tác động tích cực cho tính bốc đồng và phản ứng cảm xúc.

       Nguồn tham khảo:

•  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542325/#:~:text=Histrionic%20personality%20disorder%20(HPD)%20is%20characterized%20by%20a%20pervasive%20pattern,late%20adolescence%20or%20early%20adulthood.
• https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9743-histrionic-personality-disorder
• https://www.webmd.com/mental-health/histrionic-personality-disorder
• https://www.healthline.com/health/histrionic-personality-disorder#outlook
• https://www.verywellmind.com/histrionic-personality-disorder-2795445
• https://www.helpguide.org/articles/personality-disorders/histrionic-personality-disorder-causes-symptoms-treatment.htm