Bài viết được cố vấn bởi ThS.BSNT Phạm Thành Luân – Bác sĩ tại Phòng khám Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội

Lo lắng và trầm cảm có thể xảy ra đồng thời và đây không phải là điều hiếm gặp. Trong hầu hết các trường hợp, người bệnh có thể mắc phải những triệu chứng của rối loạn lo âu trước rồi dẫn đến trầm cảm hoặc ngược lại. 

RỐI LOẠN HỖN HỢP LO ÂU TRẦM CẢM LÀ GÌ?

Lo âu là nỗi sợ hãi hoặc lo lắng mãnh liệt, trong khi trầm cảm biểu hiện qua việc chán nản, động lực thấp và năng lượng cạn kiệt kéo dài. Mặc dù lo âu và trầm cảm có thể xuất hiện tách bạch nhưng nhiều người đã và đang trải qua cả hai cùng một lúc. 

Lo lắng quá mức có thể khiến bạn cảm thấy chán nản và ngược lại, cảm giác chán nản có thể khiến bạn dễ lo lắng hơn. Sự căng thẳng dường như là một trong những nhân tố tác động trực tiếp đến điều này.

Việc thỉnh thoảng cảm thấy chán nản và lo lắng là điều bình thường, đặc biệt là khi bạn đang trải qua khoảng thời gian căng thẳng. Tuy nhiên, cảm giác trầm cảm hoặc lo lắng dai dẳng và mãnh liệt có thể ngăn cản bạn tận hưởng cuộc sống. Nếu bạn đang trải qua tình trạng vừa lo lắng vừa trầm cảm, bạn có thể đã mắc chứng rối loạn lo âu và trầm cảm hỗn hợp (Mixed Anxiety Depression Disorder – MADD).

Đây không phải là trường hợp hiếm gặp vì có tới 85% người bị trầm cảm cũng thường gặp phải các triệu chứng lo âu. Tương tự, 90% những người mắc chứng lo âu cũng bị trầm cảm.

Cảm giác chán nản và lo lắng thường tác động lẫn nhau trong tâm trí con người. Những cảm giác đó có thể khó xử lý khi bạn cố gắng cân bằng áp lực công việc, gia đình, trường học và mọi thứ khác.

Vừa lo lắng vừa trầm cảm là biểu hiện rõ nhất của chứng Rối loạn hỗn hợp lo âu - trầm cảm - Ảnh: Internet

DẤU HIỆU CỦA RỐI LOẠN HỖN HỢP LO ÂU TRẦM CẢM

Rối loạn lo âu và trầm cảm thường có những triệu chứng tương tự nhau. Điều này có thể giải thích tại sao rất nhiều người mắc cả hai chứng bệnh. Ví dụ, nếu bạn khó ngủ, đó có thể là triệu chứng của cả lo lắng và trầm cảm.

Do đó, chẩn đoán rối loạn hỗn hợp lo âu trầm cảm phải được thực hiện bởi bác sĩ có kinh nghiệm và chuyên môn tốt, thành thạo các tiêu chí chẩn đoán liên quan, vì các triệu chứng có thể giống với các bệnh tâm thần khác.

Những người mắc chứng MADD có thể không biểu hiện tất cả các triệu chứng của trầm cảm nặng hoặc chứng rối loạn lo âu tổng quát, nhưng nhìn chung toàn bộ dấu hiệu bệnh chồng chéo lên nhau đủ để khiến họ gặp khó khăn để tự mình xử lý.

Trên thực tế, MADD có thể gây tàn phế nhiều hơn so với chỉ lo âu hoặc trầm cảm và có thể khó điều trị hơn, đồng thời có nguy cơ thúc đẩy hành vi tự làm hại bản thân cao hơn.

Triệu chứng về thể chất

Thay đổi hành vi giấc ngủ: Bệnh nhân có thể ngủ lâu hơn nhiều hoặc khó ngủ.

Thay đổi khẩu vị: Ăn không nhiều như trước, chán ăn.

Giảm năng lượng: Lúc nào cũng kiệt sức và không còn sức để tham gia các hoạt động yêu thích.

Cô lập bản thân: Người bệnh tự cô lập với bạn bè và gia đình hoặc tránh các hoạt động ngoại khóa thường yêu thích.

Dấu hiệu tâm lý

Những triệu chứng về thể chất trên thường đi kèm với các dấu hiệu về tâm lý, có thể khó phát hiện hơn một chút, đặc biệt nếu bị/tự cô lập. 

Mất lòng tự trọng: Sự tự tin đột ngột bị mất đi

Khó tập trung: Mất tập trung làm giảm hiệu suất trong công việc hoặc hoàn toàn bỏ lỡ nhiệm vụ, ảnh hưởng đến các hoạt động hàng ngày.

Tâm trạng thay đổi thất thường: Tâm trạng ủ rũ là không thể tránh khỏi, nhưng nếu người bệnh ngày càng cáu kỉnh thì đó có thể là nguyên nhân đáng lo ngại.

Lo lắng, bồn chồn, thất vọng: luôn trong trạng thái lo lắng, bất an, suy nghĩ tiêu cực và gần như không có động lực để làm bất cứ thứ gì

NGUYÊN NHÂN NÀO GÂY RA LO ÂU VÀ TRẦM CẢM?

Không có một nguyên nhân cụ thể nào gây ra lo lắng và trầm cảm hỗn hợp. Trên thực tế, lo âu và trầm cảm rất có thể là do sự kết hợp của nhiều yếu tố.

Do gen di truyền: Gen có tác động quan trọng đối với chứng lo âu và trầm cảm hỗn hợp. Gia đình có cha mẹ hoặc anh chị em mắc chứng rối loạn sức khỏe tâm thần có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng lo âu hoặc trầm cảm.

• Do căng thẳng trong cuộc sống: Những sự kiện căng thẳng trong cuộc sống cũng góp phần vào sự phát triển của chứng lo âu và trầm cảm. Những tình huống căng thẳng như thất nghiệp, bệnh tật, sinh con, ly hôn, bất ổn tài chính, chuyển nhà, nghỉ hưu hoặc bắt đầu một công việc mới có thể tác động đáng kể đến sức khỏe tâm thần của bạn. Xung đột liên tục với người khác, sự cô đơn và việc mất đi ai đó hoặc điều gì đó quan trọng cũng có thể ảnh hưởng đến hạnh phúc của chúng ta.
• Tính cách: Tính cách con người cũng có thể ảnh hưởng đến cảm xúc và suy nghĩ dẫn tới tình huống lo âu và trầm cảm. Ví dụ, việc tự phê bình hoặc cầu toàn, đặt ra tiêu chuẩn cao cho bản thân hoặc là người có xu hướng nhìn thấy 'chiếc ly rỗng một nửa' có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng lo âu và trầm cảm.
• Do bệnh tật: Một nguyên nhân khác không nên bỏ qua bao gồm bệnh tật về thể chất, chất gây nghiện và thuốc men. Cúm, viêm gan, rối loạn hormone tuyến giáp, thiếu máu, tiểu đường, thuốc tránh thai, rượu và các chất lạm dụng khác hoặc các loại thuốc khác như thuốc điều trị bệnh tim hoặc huyết áp, đều có thể gây ra các triệu chứng lo âu hoặc trầm cảm.

Lo lắng cũng có thể khiến trầm cảm phát triển và ngược lại. Cảm giác lo lắng thường xuyên và căng thẳng có thể khiến bạn cảm thấy mệt mỏi, tiêu cực và không có động lực. Bạn có thể khó hào hứng với mọi việc hoặc tận hưởng nếu bạn thường xuyên lo lắng. 

Tương tự như vậy, những người bị trầm cảm thường suy nghĩ tiêu cực và nghĩ về điều tồi tệ nhất sẽ xảy ra. Điều này có thể khiến họ lo lắng về bản thân, tương lai và những gì người khác nghĩ về họ, tạo ra vòng luẩn quẩn khiến bệnh tình ngày một trở nặng hơn.

Lo âu và trầm cảm rất do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra - Ảnh: Internet

ĐIỀU TRỊ CHỨNG LO ÂU HỖN HỢP VÀ RỐI LOẠN TRẦM CẢM

Rối loạn hỗn hợp lo âu trầm cảm cần được điều trị sớm với phác đồ cụ thể, phù hợp với tình trạng của người bệnh. Một kế hoạch điều trị phù hợp đóng vai trò quan trọng bởi sẽ có trường hợp triệu chứng trầm cảm nổi bật hơn và ngược lại. Việc làm giảm biểu hiện lo âu hay chán nản phụ thuộc vào bác sĩ tâm thần hoặc các chuyên gia tâm lý sau khi chẩn đoán và có kết luận cụ thể, kỹ càng.

Nhìn chung, rối loạn hỗn hợp lo âu trầm cảm cũng là một trong các dạng rối loạn tâm thần. Các phương pháp được ưu tiên để điều trị chứng rối loạn tâm thần như lo âu - trầm cảm hỗn hợp phổ biến gồm có:

Giáo dục tâm lý

Giáo dục tâm lý đề cập đến việc tìm hiểu về nguyên nhân gây ra lo âu và trầm cảm cũng như điều gì khiến chúng tiếp tục diễn ra. Loại thông tin này là vô cùng có giá trị, giúp ai đó kiểm soát tốt hơn chứng rối loạn của mình, từ đó có thể làm giảm cảm giác không chắc chắn và bất lực, đồng thời tăng cảm giác hạnh phúc.

Những thông tin quan trọng nhất đối với người mắc chứng lo âu và trầm cảm là:

• Trầm cảm và lo lắng là những rối loạn phổ biến.
• Trầm cảm và lo lắng không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối hay khiếm khuyết về tính cách.
• Điều trị có hiệu quả và có nhiều lựa chọn điều trị. Có một phương pháp điều trị phù hợp cho hầu hết mọi người.
• Phục hồi là quy luật, không phải là ngoại lệ.

Trị liệu hành vi nhận thức (CBT)

CBT là một phương pháp điều trị tuyệt vời cho chứng trầm cảm và lo âu, có thể sử dụng đơn lẻ hoặc kết hợp với thuốc. CBT liên quan đến việc học kỹ năng để:

• Quản lý những suy nghĩ tiêu cực đặc trưng cho sự lo lắng và trầm cảm
• Chống lại cảm xúc buồn bã, tuyệt vọng và mất năng lượng, ngay cả khi không hoạt động thể chất.
• Vượt qua cảm giác sợ hãi và lo lắng, đồng thời tham gia lại vào các hoạt động mà bạn có thể đã ngừng làm vì lo lắng

CBT thường sẽ được khuyến nghị khi:

Người bệnh đã thấy CBT hữu ích trong quá khứ.

• Người bệnh muốn đóng vai trò tích cực trong quá trình phục hồi của họ.
• Người bệnh muốn học các kỹ năng để giúp họ khỏe mạnh và sống khỏe mạnh.
• Luôn có sẵn bác sĩ lâm sàng có năng lực, được đào tạo có chuyên môn về CBT hoặc người sẵn sàng sử dụng internet CBT (iCBT)
• Người bệnh không muốn dùng thuốc hoặc có lý do y tế khiến họ không thể dùng thuốc chống trầm cảm.
• Người bệnh thích CBT hoặc iCBT hơn.

Thuốc​​​​​​​

Đối với một số người bệnh, thuốc sẽ là phương pháp điều trị đầu tiên khi bệnh đã được chẩn đoán. Mặc dù những loại thuốc này thường được gọi là “thuốc chống trầm cảm” nhưng chúng có hiệu quả đối với cả chứng lo âu và trầm cảm.

Thuốc thường được khuyên dùng nếu ai đó đang có tâm trạng chán nản nghiêm trọng hoặc lo lắng quá mức. Đối với chứng trầm cảm nhẹ đến trung bình, thuốc chống trầm cảm thường không được khuyến cáo là phương pháp điều trị đầu tiên.

Các loại thuốc chống trầm cảm khác nhau hoạt động theo những cách khác nhau. Bệnh nhân có thể cần phải thử nhiều loại để tìm ra loại thuốc phù hợp nhất với mình. Đảm bảo giữ liên lạc chặt chẽ với bác sĩ kê đơn trong giai đoạn đầu dùng thuốc, các tác dụng phụ thường có thể khó giải quyết.

Một số điều cần nhớ khi dùng các loại thuốc này là:

• Dùng thuốc theo đúng quy định.
• Đừng dừng thuốc mà không liên hệ với chuyên gia y tế đã kê đơn.
• Tác dụng phụ giảm bớt khi cơ thể bạn điều chỉnh. Nếu tác dụng phụ không giảm hoặc không hợp lý, hãy liên hệ với chuyên gia y tế của bạn.
• Đừng ngừng thuốc khi bạn cảm thấy khỏe hơn, nếu không chứng trầm cảm của bạn có thể quay trở lại.

ĐỐI PHÓ VỚI TRIỆU CHỨNG LO ÂU TRẦM CẢM HỖN HỢP TRONG CUỘC SỐNG

Đôi khi, một vài thay đổi đơn giản có thể tạo ra sự khác biệt lớn đối với cảm giác của bạn. Đây chỉ là một số cách bạn có thể đối phó với các triệu chứng lo âu và trầm cảm

Kiểm soát căng cơ

Không hoạt động có thể làm cho tình trạng căng cơ trở nên tồi tệ hơn. Cố gắng đứng dậy và di chuyển xung quanh một chút trong suốt cả ngày. Hãy dành một chút thời gian trong ngày để hít thở sâu và thư giãn các cơ từ đầu đến ngón chân. Bạn có thể ngạc nhiên về mức độ căng thẳng mà bạn phải chịu trong ngày mà không hề nhận ra.

Nếu cơn đau cơ của bạn dữ dội hoặc dai dẳng, hãy đến gặp bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu để được tư vấn thêm.

Ngoài ra, bạn có thể cải thiện giấc ngủ để giảm tác động của triệu chứng lo âu:

• Giải quyết khó khăn về giấc ngủ
• Thức dậy vào cùng một thời điểm mỗi sáng.
• Tránh ngủ vào ban ngày.
• Giảm lượng trà và cà phê nếu uống quá nhiều (không quá hai hoặc ba tách mỗi ngày và không uống sau khoảng 4 giờ chiều).
• Đừng thức quá ba mươi phút – hãy đứng dậy và tìm một hoạt động thư giãn.
• Giảm lo lắng và suy nghĩ vô ích

Hãy đặt sự lo lắng của bạn vào một mục đích hữu ích. Thay vì liên tục xác định chính xác các vấn đề của bạn, hãy chọn ra một hoặc hai vấn đề có vẻ thực sự quan trọng và đưa ra quyết định giải quyết chúng. Bạn có thể muốn nhờ một người bạn giúp đỡ bạn.

Những suy nghĩ và cảm xúc tiêu cực có xu hướng tập trung sự chú ý của bạn vào những điều khiến bạn cảm thấy lo lắng hoặc chán nản – những suy nghĩ này có thể khiến vấn đề của bạn có vẻ tồi tệ hơn thực tế. Những người mắc chứng lo âu và trầm cảm cũng có xu hướng đánh giá thấp khả năng đối phó với những vấn đề này của họ. Một số chiến lược có thể giúp bạn đạt được cái nhìn cân bằng hơn về mọi thứ:

• Lập danh sách ba đặc điểm tốt nhất của bạn—có thể nhờ sự giúp đỡ của bạn bè hoặc người thân. Hãy mang theo danh sách này bên mình và đọc nó cho chính mình bất cứ khi nào bạn thấy mình đang tập trung vào những suy nghĩ tiêu cực.
• Lập danh sách ba điều khó khăn mà bạn đã giải quyết tốt hơn bạn mong đợi. Hãy đọc danh sách này khi bạn thấy mình lo lắng về cách đối phó nếu những lo lắng này trở thành sự thật.
• Hãy ghi lại hàng ngày tất cả những điều thú vị hoặc nhỏ nhặt xảy ra và thảo luận về những sự kiện này với bạn bè khi bạn nhìn thấy chúng.
• Hãy luôn bận rộn thực hiện những hoạt động hữu ích. Tránh có quá nhiều thời gian nhàn rỗi để suy nghĩ.

KHÁM RỐI LOẠN LO ÂU –  TRẦM CẢM HỖN HỢP Ở ĐÂU?

Phòng khám Chuyên khoa Yên Hòa là cơ sở uy tín khám và điều trị các bệnh về tâm thần tại Hà Nội. Phòng khám có đội ngũ bác sĩ là các chuyên gia trong lĩnh vực tâm lý – tâm thần với phương pháp điều trị đa dạng, kết hợp giữa:

• Trị liệu tâm lý: liệu pháp trò chuyện, nhận thức - hành vi, thư giãn, liệu pháp gia đình, liệu pháp tâm lý nhóm, liệu pháp tâm lý nâng đỡ, liệu pháp trò chơi, liệu pháp vẽ tranh…
• Dùng thuốc: thuốc chống trầm cảm, cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh, kiểm soát hưng phấn…
• Kiểm tra sức khỏe tâm thần qua các bài test phổ biến

ĐẶT LỊCH NGAY qua hotline 0983.188.689 hoặc 0866.188.689 để được hỗ trợ cũng như hẹn lịch khám trong thời gian sớm nhất.

Nguồn tham khảo:

https://absoluteawakenings.com/mixed-anxiety-and-depressive-disorder/

https://thiswayup.org.au/learning-hub/mixed-anxiety-and-depression-explained/