Rối loạn lo âu: triệu chứng nhận biết, nguyên nhân và hướng điều trị

06/07/2024 00:56

Phòng khám chia sẻ các thông tin về triệu chứng, nguyên nhân, cách chẩn đoán cũng như điều trị rối loạn lo âu,... Hy vọng sẽ giúp người bệnh, người thân có thêm kiến thức về bệnh lý tâm thần kinh này.

Bài viết được cố vấn chuyên môn bởi ThS.BSCKII Nguyễn Hoàng Yến - Bác sĩ khoa Tâm thần, Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai

Nếu bạn hoặc người thân có các dấu hiệu lo lắng, sợ hãi thường xuyên, quá mức hay đã được chẩn đoán rối loạn lo âu đừng bỏ qua bài viết dưới đây. Phòng khám sẽ chia sẻ thêm các thông tin về triệu chứng, nguyên nhân, cách chẩn đoán cũng như điều trị rối loạn lo âu. Hy vọng sẽ giúp người bệnh, người thân có thêm kiến thức về bệnh lý tâm thần kinh này.

Rối loạn lo âu là gì: Triệu chứng, nguyên nhân và hướng điều trị - Ảnh: Canva

RỐI LOẠN LO ÂU LÀ GÌ? PHÂN BIỆT RỐI LOẠN LO ÂU VỚI LO LẮNG THÔNG THƯỜNG

Rối loạn lo âu là một tình trạng sức khỏe tâm thần, trong đó người bệnh có thể phản ứng lo sợ, cảm thấy mơ hồ,... với một số sự việc và tình huống. Bạn cũng có thể gặp các dấu hiệu thể chất của sự lo lắng, chẳng hạn như tim đập nhanh và đổ mồ hôi.

Có một số lo lắng là điều bình thường. Bạn có thể cảm thấy lo lắng hoặc căng thẳng nếu phải giải quyết một vấn đề tại nơi làm việc, đi phỏng vấn, làm bài kiểm tra hay khi đưa ra một quyết định quan trọng. Và lo lắng thậm chí có thể có lợi. Ví dụ, sự lo lắng giúp chúng ta nhận thấy những tình huống nguy hiểm và tập trung sự chú ý của mình, nhờ đó chúng ta được an toàn.

Nhưng chứng rối loạn lo âu vượt ra ngoài trạng thái hồi hộp và sợ hãi thông thường mà mọi người thỉnh thoảng có thể cảm thấy. Rối loạn lo âu xảy ra khi:

Lo lắng, sợ hãi thường xuyên, quá mức
Lo lắng cản trở khả năng hoạt động
Thường phản ứng thái quá khi có điều gì đó khơi dậy cảm xúc
Không thể kiểm soát phản ứng của mình với các tình huống
…

Biểu hiện lo lắng, sợ hãi thường xuyên, quá mức ở người bệnh rối loạn lo âu - Ảnh: Canva

CÁC LOẠI RỐI LOẠN LO ÂU THƯỜNG GẶP

Các rối loạn lo âu phổ biến hơn bất kỳ loại rối loạn tâm thần nào khác. Trong đó có một số rối loạn lo âu thường gặp, bao gồm:

Rối loạn lo âu lan tỏa (GAD): là tình trạng lo lắng dai dẳng và quá mức về các hoạt động xảy ra trong cuộc sống: công việc, sức khỏe, gia đình,... ngay cả những vấn đề thông thường, thường ngày. Sự lo lắng không tương xứng với hoàn cảnh thực tế, khó kiểm soát và ảnh hưởng đến thể chất. Rối loạn lo âu lan tỏa thường xảy ra cùng với các rối loạn lo âu hoặc trầm cảm khác.
Rối loạn hoảng sợ: bạn cảm thấy sợ hãi đột ngột, dữ dội dẫn đến cơn hoảng loạn. Trong cơn hoảng loạn, bạn có thể toát mồ hôi, đau ngực và tim đập thình thịch (đánh trống ngực ). Đôi khi bạn có thể cảm thấy như mình đang bị nghẹt thở hoặc bị đau tim.
Rối loạn lo âu xã hội: còn được gọi là chứng sợ xã hội, là khi bạn cảm thấy vô cùng lo lắng và tự ý thức về các tình huống xã hội hàng ngày. Bạn lo lắng một cách ám ảnh về việc người khác đánh giá bạn hoặc cảm thấy xấu hổ hoặc bị chế giễu.
Ám ảnh: Nỗi ám ảnh cụ thể được đặc trưng bởi sự lo lắng lớn khi bạn tiếp xúc với một đối tượng hoặc tình huống cụ thể và mong muốn tránh nó. Nỗi ám ảnh gây ra các cuộc tấn công hoảng loạn ở một số người.

TRIỆU CHỨNG/DẤU HIỆU CỦA RỐI LOẠN LO ÂU

Các triệu chứng sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại rối loạn lo âu mà bạn mắc phải. Tổng hợp chung, các triệu chứng của rối loạn lo âu bao gồm:

Triệu chứng vật lý

Tay lạnh hoặc đổ mồ hôi
Khô miệng
Tim đập nhanh
Buồn nôn.
Tê hoặc ngứa ran ở bàn tay hoặc bàn chân
Căng cơ
Hụt hơi

Triệu chứng về mặt tâm thần

Cảm giác hoang mang, sợ hãi và bất an
Gặp những cơn ác mộng
Có những suy nghĩ lặp đi lặp lại hoặc hồi tưởng về những trải nghiệm đau thương
Không kiểm soát được, suy nghĩ ám ảnh
Khó tập trung hoặc suy nghĩ về bất cứ điều gì khác ngoài lo lắng hiện tại

Triệu chứng về mặt hành vi

Không có khả năng tĩnh lặng và bình tĩnh
Hành vi nghi thức, chẳng hạn như rửa tay nhiều lần.
Khó ngủ

CHẨN ĐOÁN RỐI LOẠN LO ÂU ĐƯỢC THỰC HIỆN NHƯ THẾ NÀO?

Trong trường hợp có các triệu chứng trên và bạn cảm thấy mình đang lo lắng quá nhiều và điều đó đang ảnh hưởng đến công việc, các mối quan hệ hoặc những khía cạnh khác trong cuộc sống, bạn nên thăm khám sớm với bác sĩ chuyên khoa Sức khỏe Tâm thần.

Để giúp chẩn đoán chứng rối loạn lo âu, các bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một số chỉ định sau:

Thực hiện bài test đánh giá tâm lý:
- Điều này liên quan đến việc thảo luận về suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của bạn để giúp hỗ trợ chẩn đoán chính xác tình trạng người bệnh gặp phải. Bởi rối loạn lo âu thường xảy ra cùng với các vấn đề sức khỏe tâm thần khác, chẳng hạn như trầm cảm hoặc lạm dụng chất kích thích, điều này có thể khiến việc chẩn đoán trở nên khó khăn hơn.
- Người bệnh có thể tham khảo thực hiện bài test lo âu theo thang đánh giá DASS 21
So sánh các triệu chứng của người bệnh với các tiêu chí trong DSM-5. Nhiều bác sĩ sử dụng các tiêu chí trong Cẩm nang Chẩn đoán và Thống kê Rối loạn Tâm thần (DSM-5), do Hiệp hội Tâm thần Hoa Kỳ xuất bản, để chẩn đoán chứng rối loạn lo âu.
Thực hiện một số xét nghiệm (nếu cần) theo chỉ định của bác sĩ.

Người bệnh nên thăm khám sớm với bác sĩ chuyên khoa Sức khỏe Tâm thần để được chẩn đoán, điều trị sớm - Ảnh: Canva

ĐIỀU TRỊ RỐI LOẠN LO ÂU NHƯ THẾ NÀO?

Những lo lắng có thể không tự biến mất và chúng có thể trở nên tồi tệ hơn theo thời gian nếu bạn không thăm khám và tuân thủ điều trị. Thông thường, trong điều trị các rối loạn sức khỏe tâm thần nói chung, điều trị rối loạn lo âu nói riêng, sự kết hợp giữa thuốc và tâm lý trị liệu có thể giúp người bệnh cảm thấy cải thiện nhất.

Sử dụng thuốc điều trị rối loạn lo âu

Một số loại thuốc được sử dụng để giúp làm giảm các triệu chứng. Tùy thuộc vào loại rối loạn lo âu mà bạn mắc phải đồng thời đánh giá xem liệu bạn có gặp các vấn đề về sức khỏe tâm thần hoặc thể chất khác hay không, bác sĩ sẽ kê đơn thuốc phù hợp. Ví dụ:

Một số thuốc chống trầm cảm được sử dụng để điều trị rối loạn lo âu.
Thuốc chống lo âu Buspirone có thể được kê đơn.
Trong một số trường hợp hạn chế, bác sĩ có thể kê toa các loại thuốc khác, chẳng hạn như thuốc an thần, còn được gọi là thuốc benzodiazepin hoặc thuốc chẹn beta. Những loại thuốc này là để giảm các triệu chứng lo âu trong thời gian ngắn và không có ý định sử dụng lâu dài.

Điều trị rối loạn lo âu bằng tâm lý trị liệu

Nhà tham vấn/trị liệu sẽ nói về các chiến lược giúp người bệnh hiểu rõ hơn và quản lý chứng rối loạn. Các cách tiếp cận bao gồm:

Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT) là loại trị liệu tâm lý phổ biến nhất được sử dụng với chứng rối loạn lo âu, giúp cải thiện điều tiết cảm xúc và phát triển những chiến lược để đối phó cá nhân nhằm khắc phục và giải quyết những vấn đề của hiện tại. Nói cách khác CBT chính là một liệu pháp được sử dụng để tìm kiếm và cải thiện các dạng suy nghĩ, hành vi tiêu cực trong nhận thức của mỗi người về một sự kiện hay tình huống nào đó đã tạo ra các vấn đề về tâm lý, những mối quan hệ hoặc rối nhiễu về khía cạnh tinh thần của cá nhân người đó.
Liệu pháp tiếp xúc: liệu pháp này tập trung vào việc đối phó với những nỗi sợ hãi đằng sau chứng rối loạn lo âu. Nó giúp bạn tham gia vào các hoạt động hoặc tình huống mà bạn có thể đã tránh né. Nhà tham vấn/trị liệu cũng có thể sử dụng các bài tập thư giãn và hình ảnh với liệu pháp tiếp xúc.

Rối loạn lo âu cũng giống như bất kỳ vấn đề sức khỏe nào khác cần được điều trị kịp thời. Bệnh sẽ không thể tự hết nếu không có sự thăm khám với bác sĩ và thực hiện theo các phương pháp điều trị rối loạn lo âu. Bạn đọc có thể tham khảo danh sách bác sĩ chữa rối loạn lo âu giỏi tại Hà Nội để lựa chọn bác sĩ phù hợp.

MỘT SỐ LƯU Ý KHI ĐIỀU TRỊ RỐI LOẠN LO ÂU

Tùy loại rối loạn lo âu người bệnh gặp phải cũng như tình trạng, mức độ mà thời gian điều trị sẽ khác nhau. Trong thời gian này, người bệnh phải sống chung, đối phó với chứng rối loạn lo âu.

Phòng khám chia sẻ một số cách bạn có thể thực hiện để đối phó với các triệu chứng rối loạn lo âu. Những hướng dẫn này cũng có thể làm cho việc điều trị bệnh hiệu quả hơn:

Bám sát kế hoạch điều trị, sử dụng thuốc theo chỉ định. Việc ngừng thuốc đột ngột có thể gây ra tác dụng phụ khó chịu và thậm chí có thể gây ra các triệu chứng lo âu.
Thực hiện một số cách để quản lý căng thẳng, chẳng hạn như thiền.
Hạn chế hoặc tránh sử dụng rượu, caffein: Nhiều người mắc chứng rối loạn lo âu thấy rằng caffein có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của họ.
Ăn uống đúng cách và tập thể dục: Các bài tập aerobic nhanh như chạy bộ và đạp xe giúp giải phóng các chất hóa học trong não giúp giảm căng thẳng và cải thiện tâm trạng của bạn.
Chú ý đến giấc ngủ: Các vấn đề về giấc ngủ và rối loạn lo âu thường đi đôi với nhau. Hãy ưu tiên việc nghỉ ngơi, chất lượng giấc ngủ. Hãy liên hệ với bác sĩ nếu bạn vẫn khó ngủ.
Đặt lịch thăm khám rối loạn lo âu định kỳ theo hẹn. Nếu bạn cảm thấy việc điều trị không hiệu quả hoặc hay có thắc mắc về thuốc của mình, hãy liên hệ với bác sĩ.
Tìm hiểu về loại rối loạn lo âu cụ thể mà bạn mắc phải và chia sẻ với mọi người. Bạn có thể giúp bạn bè và người thân cũng hiểu về chứng rối loạn này để họ có thể hỗ trợ trong quá trình điều trị.

Sống chung với chứng rối loạn lo âu là một thử thách khó khăn. Sự lo lắng và sợ hãi thường trực có thể khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi và sợ hãi. Thăm khám và điều trị sớm là cách tốt nhất để bạn có thể kiểm soát và nhanh chóng khỏi bệnh. Tránh để lâu khiến bệnh ở mức độ nặng, ảnh hưởng đến cuộc sống, công việc cũng như việc điều trị khó khăn hơn.

Nguồn tham khảo: