Câu chuyện của Minh không phải là duy nhất. Theo khảo sát mới nhất, 68% sinh viên Việt Nam gặp tình trạng chán ăn sút cân trong năm đầu tiên rời xa gia đình. Con số này tăng 45% so với 5 năm trước - một "đại dịch thầm lặng" đang tấn công thế hệ trẻ.

Đây không phải chuyện "ăn ít để đẹp" hay "stress thi cử bình thường". Đây là tiếng chuông báo động từ thế hệ đang gồng mình chịu áp lực chưa từng có trong lịch sử. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ về hiện tượng chán ăn, các nguyên nhân gây sút cân nhanh, cũng như cách trị chán ăn hiệu quả. Hãy cùng tìm hiểu để bảo vệ sức khỏe của chính mình và những người thân yêu.

>>> Xem thêm: Rối loạn cơ thể – Đừng coi thường triệu cchứng quen thuộc 

Chán ăn sút cân là gì? Khi nào cần lo lắng?

Chán ăn không phải chỉ là không đói đơn thuần. Đây là hiện tượng phức tạp khi não bộ "ngắt kết nối" với hệ tiêu hóa - giống như wifi bị lag, tín hiệu đói không truyền đến được. Cảm giác chán ăn giống như có một "công tắc" trong đầu bị gãy, khiến bạn mất hoàn toàn hứng thú với thức ăn.

Chán ăn, sút cân là gì

Bị sút cân bất thường được định nghĩa là tình trạng cân nặng giảm hơn 5% trọng lượng cơ thể trong vòng 6-12 tháng mà không có lý do rõ ràng như ăn kiêng hay tập luyện. Đây là dấu hiệu chán ăn cần được quan tâm đặc biệt.

Trong đó, ta có thể chia làm 2 dạng:

Chán ăn tạm thời thường xảy ra trong vài ngày do stress, mệt mỏi hoặc ốm nhẹ. Tuy nhiên, khi cơ thể mệt mỏi chán ăn kéo dài hơn 2 tuần và kèm theo bị sút cân liên tục, đây có thể là dấu hiệu của bệnh chán ăn mạn tính cần được chăm sóc y tế.

Phân biệt chán ăn tạm thời và mạn tính

Đặc biệt, chán ăn ở tuổi dậy thì cần được theo dõi sát sao vì đây là giai đoạn cơ thể cần nhiều dinh dưỡng để phát triển. Hiện tượng chán ăn ăn không ngon ở lứa tuổi này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển thể chất và tinh thần.

Nguyên nhân gây chán ăn sút cân ở giới trẻ

1. Nguyên nhân tâm lý và xã hội -  Căn nguyên thầm lặng phía sau mỗi bữa cơm bỏ dở

Nguyên nhân tâm lý và xã hội gây chán ăn sút cân

Áp lực học tập, thi cử và khủng hoảng tuổi trưởng thành

Trong xã hội cạnh tranh khốc liệt, nhiều bạn trẻ phải “đạp sóng” mỗi ngày để không bị bỏ lại phía sau. Lịch học dày đặc, điểm số, kỳ vọng của cha mẹ – tất cả như chiếc vòng kim cô vô hình bóp nghẹt tâm trí.

Áp lực kéo dài gây rối loạn trục thần kinh – nội tiết – tiêu hóa, làm mất cảm giác thèm ăn. Chán ăn mệt mỏi trở thành hậu quả thường thấy, nhưng rất ít ai thực sự để tâm.

Rối loạn hình ảnh cơ thể – “Tôi béo nên không được ăn”

Nỗi ám ảnh mang tên “body đẹp” khiến nhiều người trẻ ép bản thân nhịn ăn, giảm cân bằng mọi giá. Những bài đăng “bốc lửa” trên mạng xã hội vô tình tạo ra tiêu chuẩn ngoại hình phi thực tế – khiến người trẻ dễ rơi vào rối loạn ăn uống như chứng chán ăn tâm thần (anorexia nervosa).

Đây không còn là “ăn ít để đẹp” mà là sự tự trừng phạt – một cuộc chiến âm thầm nhưng khốc liệt trong tâm trí.

Trầm cảm và lo âu

Các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu, stress mãn tính khiến cơ thể rơi vào trạng thái kiệt quệ. Hormone cortisol và serotonin mất cân bằng làm tê liệt trung tâm điều khiển cảm giác đói – no.

Theo nghiên cứu tại Đại học Y Hà Nội, hơn 30% người trẻ bị chán ăn kéo dài có liên quan đến rối loạn cảm xúc tiềm ẩn mà họ không hề hay biết.

2. Nguyên nhân sinh lý và bệnh lý

Nguyên nhân sinh lý và bệnh lý gây ra chán ăn sút cân

Rối loạn tiêu hóa

Bị sút cân khi đau dạ dày là hiện tượng phổ biến. Các bệnh lý về đường tiêu hóa như viêm loét dạ dày, hội chứng ruột kích thích có thể gây ra chán ăn buồn nôn sút cân. Khi hệ tiêu hóa không hoạt động tốt, cơ thể tự nhiên giảm cảm giác thèm ăn để tự bảo vệ.

Rối loạn hormone

Ở tuổi dậy thì, hormone thay đổi mạnh có thể ảnh hưởng đến cảm giác thèm ăn. Chán ăn ở tuổi dậy thì thường liên quan đến sự thay đổi của estrogen, testosterone và các hormone tăng trưởng.

Thiếu hụt vi chất dinh dưỡng

Thiếu kẽm, sắt, vitamin B12 có thể làm giảm vị giác và khứu giác, dẫn đến hiện tượng chán ăn. Cơ thể mệt mỏi sút cân thường là hệ quả của chu kỳ thiếu hụt dinh dưỡng này.

3. Nguyên nhân môi trường và lối sống

Nguyên nhân môi trường và lối sống

Thói quen ăn uống không lành mạnh

Ăn quá nhiều đồ ăn nhanh, uống nhiều nước ngọt có thể làm rối loạn cảm giác thèm ăn tự nhiên. Chán ăn cơm - thức ăn chính của người Việt - thường xuất hiện khi cơ thể quen với hương vị nhân tạo.

Thiếu vận động

Lối sống ít vận động làm giảm nhu cầu năng lượng của cơ thể, từ đó giảm cảm giác thèm ăn. Cơ thể mệt mỏi chán ăn thường xảy ra ở những người ngồi nhiều, ít hoạt động thể chất.

Rối loạn giấc ngủ

Thiếu ngủ hoặc ngủ không đúng giờ có thể làm rối loạn hormone ghrelin và leptin - hai hormone điều chỉnh cảm giác đói và no. Điều này dẫn đến bệnh chán ăn mệt mỏi.

Biểu hiện và triệu chứng cần chú ý

1. Các dấu hiệu chán ăn điển hình

Triệu chứng thể chất

• Bị biếng ăn: Không cảm thấy thèm ăn dù đã lâu không ăn

• Chán ăn cơm: Mất hứng thú với các món ăn yêu thích trước đây

• Bị sút cân: Cân nặng giảm liên tục mà không có lý do rõ ràng

• Cơ thể mệt mỏi: Thiếu năng lượng, uể oải trong hoạt động hàng ngày

• Chán ăn buồn nôn: Cảm giác buồn nôn khi nhìn thấy thức ăn

Dấu hiệu chán ăn sụt cân

Triệu chứng tâm lý

• Tâm trạng chán nản, không hứng thú với cuộc sống

• Lo lắng thái quá về cân nặng và hình dáng cơ thể

• Cảm giác tội lỗi khi ăn uống

• Khó tập trung, dễ cáu gắt

Bạn nên tìm đến bác sĩ khi tình trạng chán ăn không còn đơn thuần là “mất khẩu vị tạm thời”, mà bắt đầu ảnh hưởng rõ rệt đến cơ thể và tinh thần. Hãy đi khám ngay nếu bạn bị sụt cân hơn 5% trọng lượng trong vòng 6 tháng, cảm giác mệt mỏi, ăn không ngon kéo dài hơn 2 tuần, hoặc kèm theo các triệu chứng khác như sốt, đau bụng, rối loạn tiêu hóa. Khi việc chán ăn khiến bạn không thể tập trung, giảm hiệu suất học tập – làm việc, hay xuất hiện suy nghĩ tiêu cực, tự trách, thậm chí muốn gây tổn thương cho bản thân, đó là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm. 

Hậu quả của chán ăn sụt cân

1. Ảnh hưởng đến sức khỏe thể chất

• Chán ăn kéo dài khiến cơ thể thiếu hụt dinh dưỡng nghiêm trọng. Khi năng lượng và dưỡng chất không đủ, cơ thể bắt đầu “tự tiêu hao” chính mình, dẫn đến:

• Giảm khối lượng cơ bắp, cơ thể yếu và nhanh mệt.

• Suy giảm miễn dịch, dễ nhiễm bệnh và chậm hồi phục.

• Rối loạn chức năng nội tạng, đặc biệt ở gan, thận và tim mạch.

• Chậm lành vết thương, da xạm, tóc gãy rụng.

Đối với tuổi dậy thì, chán ăn còn để lại hậu quả lâu dài:

• Chậm phát triển chiều cao và dậy thì muộn.

• Giảm mật độ xương, tăng nguy cơ loãng xương sớm.

• Rối loạn kinh nguyệt ở nữ giới.

2. Ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần

• Chứng chán ăn không chỉ làm cơ thể suy kiệt mà còn bào mòn tâm lý người bệnh.

• Rối loạn cảm xúc: dễ cáu gắt, buồn bã, trầm cảm, lo âu tăng cao.

• Cảm giác cô lập và mất tự tin, luôn tự ti về ngoại hình hoặc khả năng của bản thân.

• Giảm khả năng nhận thức: khó tập trung, suy giảm trí nhớ, giảm năng suất học tập và làm việc.

3. Hệ quả xã hội

• Tác động của chán ăn không dừng lại ở cá nhân, mà còn lan sang các mối quan hệ xung quanh:

• Xa cách gia đình, bạn bè, tránh giao tiếp hoặc tham gia hoạt động xã hội.

• Hiệu suất học tập và công việc giảm sút, dễ mất động lực và kỷ luật bản thân.

• Tăng chi phí y tế do các biến chứng thể chất và tâm lý đi kèm.
   

Quy trình chẩn đoán và cách điều trị chán ăn sút cân

Quy trình chẩn đoán chán ăn gồm 4 bước chính:

• Khám lâm sàng: Đo chiều cao, cân nặng, BMI, kiểm tra dấu hiệu sinh tồn và đánh giá dinh dưỡng tổng quát.

• Khai thác bệnh sử: Hỏi về thời điểm khởi phát, yếu tố stress, thói quen ăn uống, giấc ngủ và cảm xúc.

• Xét nghiệm máu: Kiểm tra công thức máu, chức năng gan thận, hormone tuyến giáp, đường huyết và vi chất.

• Xét nghiệm chuyên sâu: Thực hiện nội soi, chẩn đoán hình ảnh hoặc đánh giá tâm lý nếu có dấu hiệu bất thường.

Chán ăn không thể chỉ “cố gắng ăn vào” là hết. Việc điều trị hiệu quả cần tiếp cận đa chiều – từ y tế, tâm lý, đến thay đổi lối sống. Quan trọng nhất là không tự điều trị tại nhà, mà cần có sự đồng hành của chuyên gia y tế.

Phương pháp điều trị chán ăn sụt cân

Quy trình điều trị chán ăn được xây dựng theo hướng toàn diện, kết hợp giữa y học, tâm lý và lối sống để khôi phục cả thể chất lẫn tinh thần.

• Trước hết, bác sĩ xác định nguyên nhân gốc: nếu do bệnh lý tiêu hóa, nội tiết hay rối loạn chuyển hóa, sẽ ưu tiên điều trị y khoa. Nếu nguyên nhân đến từ tâm lý hoặc stress kéo dài, người bệnh được chỉ định trị liệu tâm lý kết hợp điều chỉnh hành vi ăn uống.

• Tiếp theo là liệu pháp dinh dưỡng cá nhân hóa, giúp khôi phục cảm giác thèm ăn và cân bằng vi chất. Các chuyên gia sẽ hướng dẫn chế độ ăn phù hợp, chia nhỏ bữa, tăng thực phẩm giàu năng lượng nhưng dễ tiêu.

• Song song đó, người bệnh được khuyến khích rèn luyện thể chất nhẹ nhàng, duy trì giấc ngủ ổn định, thực hành thư giãn như thiền, hít thở sâu hoặc viết nhật ký để giảm căng thẳng.

Ở giai đoạn duy trì, bác sĩ sẽ theo dõi định kỳ, đánh giá tiến triển, điều chỉnh thuốc hoặc kế hoạch trị liệu khi cần. Mục tiêu cuối cùng: không chỉ ăn ngon trở lại, mà còn phục hồi năng lượng sống và sự cân bằng trong tâm trí.

Lời khuyên dành cho gia đình và bạn bè

Chán ăn, sút cân không chỉ là vấn đề y tế. Nó còn là hành trình tinh thần đầy đơn độc mà người trẻ rất cần có một ai đó đi cùng. Gia đình và bạn bè – nếu biết lắng nghe đúng cách – có thể chính là người “giữ sợi dây cuối cùng” kéo họ trở lại.

Hãy bắt đầu từ việc quan sát kỹ hơn những thay đổi nhỏ: họ có đang thường xuyên bỏ bữa? Có tránh né bữa ăn chung? Có hay than mệt, sụt cân, hoặc thường xuyên mất ngủ? Đừng vội cho rằng đó là chuyện qua loa. Một câu hỏi nhẹ nhàng: “Dạo này con thấy sao?” có thể mở ra cả một cánh cửa mà người ấy đang muốn khép lại.

Đừng ép buộc ăn uống, cũng đừng nói những lời như “gầy quá rồi”, “phải ăn vào mới đẹp”. Hãy nấu một món mà họ thích, mời cùng ăn một cách tự nhiên. Nếu họ từ chối, đừng thất vọng. Quan trọng là bạn ở đó – kiên nhẫn, không ép, không rời đi.

Nếu người thân bạn đang được điều trị, hãy đi cùng họ nếu có thể. Một cái nắm tay, một ánh mắt không rời, đôi khi còn có tác dụng mạnh hơn thuốc. Và nếu bạn không biết làm gì – hãy đơn giản là có mặt. Không cần giỏi giang, không cần hiểu hết, chỉ cần đủ yêu thương và không buông tay.

Yêu thương đúng cách có thể không chữa lành ngay lập tức, nhưng chắc chắn sẽ khiến người bệnh không còn cảm thấy cô đơn trên con đường hồi phục.

Đừng im lặng. Hãy để Yên Hòa Clinic đồng hành cùng bạn

Chán ăn, sút cân không đơn giản là chuyện khẩu vị. Đó có thể là hồi chuông cảnh báo cho một rối loạn tâm thần sâu hơn đang diễn ra. Khi bạn thấy mình ngày càng mệt mỏi, kiệt sức, sụt cân không rõ lý do, hay chỉ đơn giản là “không còn muốn ăn nữa”, đừng mặc định đó là bình thường.

Bởi mỗi lần bỏ bữa, mỗi lần ép mình nuốt trong mệt mỏi… là thêm một bước lùi về cả thể chất lẫn tinh thần. Sự xuống dốc này có thể âm thầm, nhưng hậu quả thì không nhỏ.

Đừng cố gắng tự vượt qua trong im lặng. Đừng trì hoãn việc đi khám chỉ vì nghĩ rằng “chắc rồi cũng qua”. Sự thật là càng để lâu, tình trạng càng trở nên khó kiểm soát – và bạn sẽ mệt hơn, yếu hơn, cô đơn hơn.

Yên Hòa Clinic - Địa chỉ chữa bệnh chán ăn sụt cân uy tín tại Hà Nội

Tại Yên Hòa Clinic, chúng tôi hiểu rằng chán ăn không chỉ là vấn đề y khoa, mà là nỗi đau tinh thần cần được lắng nghe và chữa lành. Với đội ngũ bác sĩ tâm thần, chuyên gia dinh dưỡng và trị liệu tâm lý đồng hành từng bước, bạn sẽ không còn phải gồng gánh một mình.

Hãy để bữa ăn trở lại là một niềm vui – không phải nỗi sợ.
Hãy để cơ thể được phục hồi – không phải tiếp tục kiệt sức.
Hãy để Yên Hòa Clinic là nơi bạn bắt đầu lại – nhẹ nhàng, an toàn và tử tế.

Đặt lịch khám ngay hôm nay. Bạn xứng đáng được khỏe mạnh – cả thể chất và tinh thần.

Địa chỉ: Số 11 i4, Ngõ 35 Trần Kim Xuyến, Yên Hòa, Cầu Giấy, Hà Nội
Hotline: 0983. 188. 689 hoặc 0866. 188. 689
Website: https://phongkhamyenhoa.vn