Bài viết được cố vấn chuyên môn bởi ThS.BSNT Nguyễn Văn Hải - Bác sĩ Nội trú, Viện Sức khỏe Tâm thần Bệnh viện Bạch Mai
Mặc dù hầu hết mọi người thường nghĩ rằng, trầm cảm là căn bệnh của người lớn, nhưng trẻ em và thanh thiếu niên cũng có thể bị trầm cảm. Trong đó, nhiều trẻ trầm cảm không được điều trị vì người lớn không nhận ra vấn đề con em mình gặp phải.  
Điều quan trọng đối với cha mẹ, người thân là tìm hiểu về chứng trầm cảm ở trẻ. Khi biết các dầu hiệu trầm cảm ở trẻ, nguyên nhân khiến trẻ gặp phải bệnh lý này, cách điều trị trầm cảm ở trẻ,... bạn mới có thể can thiệp, hỗ trợ một cách hữu ích.

Nhiều trẻ trầm cảm không được điều trị vì người lớn không nhận ra vấn đề con em mình gặp phải.  

TRẦM CẢM THƯỜNG GẶP Ở TRẺ ĐỘ TUỔI NÀO?
Khó có thể nghĩ về chứng trầm cảm ở trẻ nhỏ vì hầu hết mọi người thường hình dung thời thơ ấu là khoảng thời gian ngây thơ và vui vẻ. Nhưng rối loạn trầm cảm không phân biệt độ tuổi hay giới tính, thường phổ biến hơn sau tuổi dậy thì. Đó cũng là lý do dấu hiệu trầm cảm ở tuổi dậy thì nhận được lượng quan tâm, tìm kiếm lớn. 
DẤU HIỆ U TRẦM CẢM Ở TRẺ EM VÀ TRẺ VỊ THÀNH NIÊN
Các biểu hiện cơ bản của rối loạn trầm cảm ở trẻ em và vị thành niên tương tự như ở người lớn. Theo Học viện Tâm thần Trẻ em và Vị thành niên Hoa Kỳ, các dấu hiệu trầm cảm phổ biến ở trẻ em và thanh thiếu niên kéo dài hơn 2 tuần và bao gồm: 

• Thay đổi khẩu vị hoặc cân nặng
• Cảm thấy hoặc có vẻ chán nản, buồn bã hoặc cáu kỉnh
• Mệt mỏi hoặc cảm thấy thiếu năng lượng 
• Cảm thấy tội lỗi hoặc xấu hổ  
• Gặp khó khăn hơn trong việc tập trung
• Mất hứng thú hoặc niềm vui trong các hoạt động yêu thích trước đây
• Kích động hoặc chậm chạp tâm thần vận động được quan sát bởi người khác của người khác (không phải tự nhận xét)
• Ý nghĩ tự sát và/hoặc cái chết lặp đi lặp lại 
• Rối loạn giấc ngủ: Mất ngủ hoặc ngủ quá nhiều
• Ngoài các triệu chứng trên, một số trẻ còn có các triệu chứng về thể chất, chẳng hạn như đau bụng và nhức đầu, sử dụng chất kích thích và học tập kém.

Đối với trẻ vị thành niên có bệnh trầm cảm, các triệu chứng trên có thể khó nhận ra. Trong đó, khó chịu hoặc tức giận là những dấu hiệu trầm cảm phổ biến hơn ở trẻ em và thanh thiếu niên.
Sự khó chịu liên quan đến trầm cảm ở trẻ em có thể biểu hiện như là hoạt động quá mức và hành vi hung hăng, chống lại xã hội. Trẻ hay có xu hướng chống đối, không chịu lắng nghe và tiếp nhận các ý kiến từ mọi người. Trẻ sẽ có những hành vi phản kháng lại những hành động mà cha mẹ đề cập đến, luôn có cảm giác đề phòng mà muốn xa lánh với tất cả mọi người. Đặc biệt khi trẻ cảm thấy bị tấn công bằng lời nói, hành động, cử chỉ sẽ có hiện tượng nổi loạn, muốn phản kháng lại và ngừng tiếp nhận thông tin. Biểu hiện đó khiến trẻ bị hiểu lầm là “sự nổi loạn của lứa tuổi ẩm ương”.

Khó chịu hoặc tức giận là những dấu hiệu trầm cảm phổ biến hơn ở trẻ em và thanh thiếu niên.

NGUYÊN NHÂN TRẦM CẢM Ở TRẺ
Nguyên nhân trầm cảm ở trẻ em và trẻ vị thành niên chưa rõ nhưng tương tự như nguyên nhân ở người lớn nó được cho là kết quả từ sự tương tác của các yếu tố nguy cơ được xác định là di truyền và áp lực từ môi trường (đặc biệt là căng thẳng đầu đời chẳng hạn như lạm dụng, chấn thương, bạo lực gia đình, cái chết của thành viên gia đình,...)
Trong đó, hiện nay các nguyên nhân về áp lực học tập, bạo lực học đường được đề cập nhiều. Khi đi học, trẻ bị áp lực, bị bạn bè bắt nạt nhưng không thể nói với ai hoặc bản thân trẻ luôn cố gắng giấu đi những vấn đề của mình. Trẻ có cảm giác lẻ loi, bị bỏ rơi, mất niềm tin vào cuộc sống. Đó là những cảm xúc tiêu cực, là nguyên nhân phổ biến gây ra trầm cảm ở trẻ vị thành niên.
CHUẨN ĐOÁN TRẨM CẢM Ở TRẺ
Là người làm cha mẹ, người thân cần quan tâm trẻ, đừng lơ là các dấu hiệu của con. Nếu bạn nghĩ rằng con bạn đang có dấu hiệu trầm cảm, hãy lên lịch hẹn với bác sĩ chuyên khoa Sức khỏe Tâm thần để thảo luận dựa trên các triệu chứng và dấu hiệu, bao gồm các tiêu chí được liệt kê ở trên.
Khi thăm khám với bác sĩ ngoài trao đổi, khai thác dấu hiệu, sẽ có sẵn một số bảng câu hỏi ngắn để sàng lọc - bài test trầm cảm ở trẻ. Bài test giúp đánh giá thêm về loại và mức độ nghiêm trọng của chứng trầm cảm mà con bạn đang trải qua nhưng không được sử dụng một mình để chẩn đoán. 
Tiếp nữa, trong thăm khám, bác sĩ sẽ có các chỉ định để loại trừ bất kỳ tình trạng bệnh lý tiềm ẩn nào có thể góp phần gây ra các triệu chứng mà trẻ đang gặp phải. Ví dụ, các vấn đề về tuyến giáp, thiếu máu và thiếu Vitamin đều có thể có các triệu chứng trầm cảm.
ĐIỀU TRỊ TRẦM CẢM Ở TRẺ
Tùy vào tình trạng bệnh của trẻ, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. 

• Nếu con bạn được chẩn đoán mắc chứng trầm cảm nhẹ, bác sĩ sẽ tích cực theo dõi các triệu chứng. Trong đó, thay đổi lối sống thường có thể là một cách hiệu quả để giải quyết cảm giác chán nản. Những việc như tìm cách kiểm soát căng thẳng, tập thể dục thường xuyên, sử dụng các kỹ thuật thư giãn và xây dựng hệ thống hỗ trợ xã hội mạnh mẽ hơn có thể giúp cải thiện cảm giác của trẻ.
• Nếu các triệu chứng vẫn tồn tại sau 6 đến 8 tuần hỗ trợ, bác sĩ sẽ được giới thiệu đến liệu pháp tâm lý. Liệu pháp tâm lý, thuốc uống hoặc kết hợp cả hai đã được chứng minh là giúp ích cho những người trẻ tuổi bị trầm cảm. Phương pháp điều trị được khuyến nghị cho con bạn sẽ phụ thuộc vào bản chất và mức độ nghiêm trọng của chứng trầm cảm của chúng.

Tùy vào tình trạng bệnh của trẻ, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp

LÀM THẾ NÀO ĐỂ GIÚP ĐỠ TRẺ BỊ TRẦM CẢM?

• Đưa trẻ thăm khám sớm và làm việc với chuyên gia sức khỏe tâm thần: Những người đang trải qua trầm cảm thường không muốn tìm kiếm sự giúp đỡ, trẻ có thể khó chịu với bạn hoặc trở nên bạo lực khi bạn đề nghị điều đó. Ngay cả khi mối quan tâm của bạn vấp phải sự phản đối như vậy, thì việc tìm kiếm sự giúp đỡ là điều tối quan trọng. Làm việc với một chuyên gia sức khỏe tâm thần và bác sĩ gia đình là cách khởi đầu tốt nhất để giúp đỡ trẻ bị trầm cảm.
• Giải thích về chứng trầm cảm cho con bạn: So sánh trầm cảm với một căn bệnh thể chất chẳng hạn như bệnh tiểu đường có thể giúp con bạn coi trầm cảm là một căn bệnh, hiểu các triệu chứng của chúng, nắm bắt được tầm quan trọng của việc điều trị và giúp chúng không cảm thấy cô đơn hoặc bất thường. Trẻ lớn hơn và trẻ vị thành niên đặc biệt nhạy cảm với cảm giác khác biệt hoặc lạc lõng. Nói chuyện với con bạn và khuyến khích chúng đặt câu hỏi.
• Khuyến khích các mối quan hệ hỗ trợ: Trầm cảm có thể khiến thanh thiếu niên xa lánh bạn bè và gia đình, điều này có thể làm tăng cảm giác buồn bã, cô đơn và cô lập. Các mối quan hệ hỗ trợ là cần thiết cho mọi người ở mọi lứa tuổi nhưng đặc biệt quan trọng đối với trẻ em bị trầm cảm vốn đã cảm thấy cô đơn hoặc bị cô lập. 

KHÁM TRẦM CẢM​​​​​​​ CHO TRẺ TẠI PHÒNG KHÁM CHUYÊN KHOA TÂM THẦN YÊN HÒA
Cha mẹ đang tìm kiếm địa chỉ khám trầm cảm cho trẻ, ưu tiên khám đích danh với các bác sĩ chuyên khoa Sức khỏe Tâm thần giỏi, đã và đang công tác tại bệnh viện đầu ngành: Viện sức khỏe Tâm thần Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Tâm thần, Bệnh viện Đại học Y và cả các bác sĩ công tác tại khoa Sức khỏe Tâm thần Bệnh viện Nhi Trung ương,... có thể thăm khám và điều trị có thể xem thông tin và đặt lịch khám tại Phòng khám Yên Hòa. Bên cạnh yếu tố chuyên môn, với lợi thế của phòng khám chuyên khoa tư nhân, trẻ được thăm khám nhanh chóng, không mất thời gian chờ đợi. Bố mẹ và trẻ có thể dễ dàng sắp xếp thời gian. 
Trầm cảm ở trẻ em có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống của trẻ, vì vậy điều quan trọng là phải luôn để ý các dấu hiệu cảnh báo rằng con bạn có thể bị trầm cảm. Nói chuyện với con bạn về những gì chúng đang cảm thấy, và hãy cẩn thận để duy trì sự hỗ trợ và không phán xét. Rất may, các biện pháp can thiệp sớm có thể giúp trẻ trở lại đúng hướng trước khi các triệu chứng trầm cảm ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống và khả năng hoạt động của chúng.
Nguồn tham khảo:
 

• https://www.verywellmind.com/childhood-depression-1066805
• https://www.verywellmind.com/initial-steps-in-helping-your-depressed-teen-2609493
• https://www.benhvien108.vn/ky-thuat-chuyen-sau-khoa-nhi/tram-cam-vi-thanh-nien-van-de-cha-me-khong-the-lo-la.htm