Bài viết được cố vấn chuyên môn bởi ThS.BSNT Trịnh Trọng Tuấn - Bác sĩ khoa SKTT, Bệnh viện E.

Trẻ được chẩn đoán Rối loạn tự kỷ thường đi kèm với các hạn chế về phát triển trí não, cơ thể và vận động, khiến bé gặp khó khăn trong việc hòa nhập với cộng đồng. Nguyên nhân chính xác gây ra hội chứng tự kỷ vẫn chưa được tìm ra. Kèm theo đó, không có cách điều trị dứt điểm tự kỷ.

Tuy nhiên, vẫn có các phương pháp làm giảm hoặc kiểm soát các khiếm khuyết do tự kỷ gây ra, hỗ trợ trẻ nâng cao kỹ năng, khả năng vận động và hòa nhập cộng đồng.

Hãy cùng Phòng khám Yên Hòa tìm hiểu các phương pháp điều trị phổ biến hiện nay được áp dụng rộng rãi cho đối tượng trẻ tự kỷ qua bài viết sau.

HIỂU SÂU SẮC VỀ VIỆC ĐIỀU TRỊ RỐI LOẠN TỰ KỶ

Phát hiện bé mắc chứng Rối loạn phổ tự kỷ (ASD) có thể là một cú sốc cho cả gia đình. Bố mẹ cảm thấy khó chịu và thậm chí lo sợ về tương lai của con. Nhưng điều quan trọng cần nhớ là mỗi đứa trẻ đều có điểm mạnh và điểm yếu riêng - và trẻ tự kỷ cũng không ngoại lệ.

Có nhiều phương pháp điều trị có thể giúp trẻ mắc ASD đạt được những kỹ năng mới và vượt qua nhiều thách thức với vấn đề phát triển. Những phương pháp điều trị này không nhằm mục đích chữa khỏi ASD, thay vào đó giúp cải thiện khả năng hòa nhập và vui chơi, hoạt động học tập và di chuyển trong cuộc sống hàng ngày của con trẻ cùng các kỹ năng thích ứng quan trọng.

Tuy nhiên, không phải tất cả phương pháp điều trị tự kỷ đều hiệu quả với mọi trẻ em. Cần một khoảng thời gian nhất định để ứng dụng và điều chỉnh phương pháp điều trị cho phù hợp với tình trạng của bé. Việc này rất cần sự kiên nhẫn của bố mẹ. 

Tìm được cách điều trị tốt nhất cho con sẽ giúp bé phát huy toàn bộ khả năng có thể để phát triển ở mức tối đa cho dù tồn tại tình trạng tự kỷ ở mức độ nào chăng nữa.

Tự kỷ không có nghĩa là dấu chấm hết cho cuộc đời của con - Ảnh: Sưu tầm

CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ TỰ KỶ Ở TRẺ PHỔ BIẾN

Có nhiều liệu pháp và cách tiếp cận để điều trị tự kỷ từ sớm cho đối tượng được chẩn đoán mắc ASD. Một số tập trung vào việc kiểm soát hành vi và xây dựng kỹ năng giao tiếp, một số khác chủ yếu giải quyết các vấn đề liên quan đến cảm giác, kỹ năng vận động, vấn đề cảm xúc và nhạy cảm với thức ăn. 

Phụ huynh cần chủ động tìm hiểu, nghiên cứu và tham vấn từ các chuyên gia trong lĩnh vực này để áp dụng các cách thức điều trị phù hợp cho con trẻ. Trong nhiều trường hợp, việc điều trị cần kết hợp giữa nhiều phương pháp khác nhau nhằm đáp ứng nhu cầu và mức độ tự kỷ của bé.

Dưới đây là 6 phương pháp điều trị rối loạn tự kỷ được áp dụng phổ biến mà bạn đọc có thể tham khảo. 

Trị liệu thông qua trò chơi

Đúng như tên gọi của phương pháp này, trẻ tự kỷ được điều trị thông qua quá trình chơi đùa cùng chuyên gia hoặc bố mẹ. Trẻ tự kỷ có nhiều khả năng chơi một mình và lặp đi lặp lại các hành động hơn là tham gia vào các trò chơi giả vờ. Do đó, mục tiêu của liệu pháp chơi là xây dựng các kỹ năng giao tiếp và tương tác xã hội. Về lâu dài, trẻ được kỳ vọng chủ động tham gia vào các hoạt động mới và trò chơi mang tính biểu tượng.

Cả cha mẹ và anh chị em đều có thể cùng con tham gia trị liệu bằng trò chơi. Phụ huynh có thể bắt đầu bằng cách kết nối với con mình thông qua các trò chơi rượt đuổi và cù lét đơn giản, thổi bong bóng hoặc các hoạt động cảm giác như đu, trượt hoặc luồn lách trong một cái ống. Khi khả năng của con bạn phát triển, bạn có thể tập theo hướng thay phiên nhau chơi các trò chơi qua lại, trò chơi hợp tác hoặc thậm chí là trò giả vờ.

Trị liệu thông qua trò chơi là cách tiếp cận điều trị gần gủi với trẻ tự kỷ - Ảnh: Sưu tầm

Trị liệu ngôn ngữ

Một số trẻ tự kỷ thường gặp khó khăn với kỹ năng nói hoặc sử dụng ngôn ngữ. Mặc dù trị liệu ngôn ngữ là một lĩnh vực phức tạp, nhưng có những khía cạnh của trị liệu ngôn ngữ và giao tiếp mà cha mẹ có thể hỗ trợ con nếu được hướng dẫn đúng cách. 

Hình thức trị liệu này giúp cải thiện kỹ năng nói cũng như giao tiếp phi ngôn ngữ bằng cách sử dụng các dấu hiệu, cử chỉ, hình ảnh hoặc thiết bị nói điện tử.

Phân tích hành vi ứng dụng (ABA)

Phân tích hành vi ứng dụng (ABA) thường được coi là tiêu chuẩn vàng của liệu pháp điều trị tự kỷ. Bộ tiêu chuẩn này do các nhà trị liệu đặt ra với những mục tiêu rất cụ thể và có thể đo lường được.

Phụ huynh có thể tham gia một chương trình đào tạo trực tuyến nhanh chóng và sử dụng các kỹ thuật ABA tại nhà với con, chẳng hạn như:

• Chọn kỹ năng bạn muốn dạy (ví dụ: đánh răng).
• Chia kỹ năng thành các bước đơn giản (tìm bàn chải đánh răng, làm ướt nó, v.v.).
• Chỉ cho con bạn bước đi đầu tiên: bạn có thể phải hướng dẫn cho con ở những lần đầu. Khi chắc chắn rằng con bạn hiểu cách tự thực hiện bước này, hãy yêu cầu trẻ thực hiện lại.

Nếu bé làm tốt, hãy khen ngợi và thưởng cho con một món quà nhỏ. Nếu con không tuân thủ, hãy nhẹ nhàng yêu cầu con thực hiện. Nếu cần, hãy lặp lại những hướng dẫn cơ bản để chắc chắn rằng con hiểu và kết nối rõ ràng những từ bố mẹ sử dụng với hành động được yêu cầu. Khi con bạn thành công ở bước đầu tiên, hãy dạy bước thứ hai.

Kỹ thuật Floortime

Floortime có rất nhiều điểm chung với liệu pháp vui chơi nhưng được xây dựng dựa trên ý tưởng cha mẹ nên nỗ lực hướng tới việc tăng cường "vòng giao tiếp" với đứa trẻ tự kỷ của mình. Nói cách khác, thông qua việc sử dụng các kỹ thuật Floortime, cha mẹ khuyến khích con mình tham gia vào các tương tác qua lại (bằng lời nói hoặc không lời). Điều này giúp trẻ tự kỷ mở rộng các kỹ năng xã hội và tạo kết nối cảm xúc.

Kỹ thuật Floortime bao gồm việc tham gia các hoạt động của trẻ và tuân theo sự dẫn dắt của trẻ trong suốt quá trình vui chơi. Các buổi trị liệu được dẫn dắt bởi cha mẹ, người giám hộ và thậm chí cả anh chị em, kéo dài khoảng 20 phút hoặc hơn và có thể được thực hiện ở bất cứ đâu.

Can thiệp phát triển mối quan hệ (RDI)

RDI là một kỹ thuật trị liệu được phát triển đặc biệt dành cho phụ huynh và người giám hộ. Giống như Floortime, kỹ thuật này dựa vào các lý thuyết phát triển mà cha mẹ có thể sử dụng để giúp trẻ tự kỷ xây dựng các kỹ năng giao tiếp xã hội.

Mô hình này tập trung vào các hoạt động giúp trẻ phát triển tính linh hoạt trong suy nghĩ và xử lý các tình huống xã hội, như đối phó với sự thay đổi và hiểu các quan điểm khác nhau. Tuy nhiên, không giống như Floortime, RDI có một loạt mục tiêu và hoạt động được quy định sẵn và yêu cầu cha mẹ phải trao đổi với một người có chuyên môn để thực hiện.

Nếu bạn quan tâm đến việc sử dụng liệu pháp phát triển cho con mình và thích một chương trình được xác định rõ ràng (và có đủ tiền để thuê chuyên gia tư vấn để bắt đầu), RDI có thể là một lựa chọn tuyệt vời cho bạn.

Liệu pháp tương tác giữa cha mẹ và con cái (PCIT) đối với các hành vi hung hăng

Một số trẻ tự kỷ có những hành vi hung hăng khiến việc rời khỏi nhà hoặc tham gia các hoạt động bình thường rất khó khăn. Kỹ thuật Trị liệu Tương tác Cha mẹ - Con cái (PCIT), dành cho trẻ có hành vi hung hăng, được áp dụng bởi cha mẹ hoặc người giám hộ đã được đào tạo các kỹ năng và kiến thức cần thiết

Mục tiêu của liệu pháp này là ngăn chặn sự leo thang các hành vi tiêu cực giữa cha mẹ và con cái, khi cha mẹ học cách đặt ra những giới hạn rõ ràng và thiết lập quyền lực trong mối quan hệ.

PCIT dựa trên ý tưởng rằng mối quan hệ gắn bó bền chặt, an toàn là nền tảng cần thiết để thiết lập các giới hạn hiệu quả và tính nhất quán trong kỷ luật, từ đó cải thiện sức khỏe tâm thần cho cả cha mẹ và con cái.

TỐI ƯU HIỆU QUẢ ĐIỀU TRỊ CHO TRẺ TỰ KỶ THẾ NÀO?

Mặc dù các nhà trị liệu chuyên nghiệp sẽ hướng dẫn con bạn thực hiện các phương pháp điều trị, nhưng bạn vẫn đóng vai trò quan trọng với tư cách là cha mẹ. Khi khám phá các lựa chọn điều trị cho con mình, bạn có thể thực hiện các bước bổ sung này để đảm bảo các buổi điều trị hiệu quả nhất có thể.

Việc điều trị chuyên nghiệp đã có các chuyên gia tâm lý hoặc bác sĩ tâm thần chịu trách nhiệm chuyên môn, song cha mẹ vẫn có vai trò quan trọng trong hành trình này. Trong quá trình tìm kiếm phương pháp nào là phù hợp cho việc điều trị rối loạn tự kỷ ở con mình, phụ huynh có thể hỗ trợ bằng những điều sau đây để tăng hiệu quả điều trị.

Bắt đầu sớm

Can thiệp sớm giúp tăng hiệu quả điều trị chứng tự kỷ ở bé. Không nhất thiết phải đợi chẩn đoán chính thức, phụ huynh có thể xem xét các lựa chọn điều trị hoặc thậm chí áp dụng một số chiến lược cơ bản tại nhà để kiểm soát tình trạng của con. Khi con được chẩn đoán chính thức về triệu chứng và mức độ, bố mẹ cần thực hiện trị liệu càng sớm càng tốt.

Thử nhiều phương pháp điều trị cùng một lúc

Không phải mọi phương pháp điều trị bạn thử đều có hiệu quả đối với trẻ. Tuy nhiên, phụ huynh có thể thử nhiều phương pháp điều trị cùng một lúc và quan sát các dấu hiệu cải thiện. Mỗi phương pháp điều trị được loại trừ sẽ giúp bố mẹ hoặc người giám hộ tiến một bước gần hơn tới việc xác định phương pháp nào có hiệu quả cho tình trạng của bé. Các phương pháp điều trị như liệu pháp dinh dưỡng và liệu pháp ngôn ngữ có thể áp dụng đồng thời mà không gây hại.

Kết hợp các phương pháp điều trị tự kỷ khác nhau để tìm ra cách tốt nhất cho bé - Ảnh: Sưu tầm

Thực hiện theo các phương pháp điều trị tại nhà

Trong một số trường hợp, các nhà trị liệu sẽ hướng dẫn cha mẹ các hoạt động có thể thực hiện ở nhà cùng con. Ví dụ: phụ huynh có thể áp dụng các hoạt động vui chơi theo hướng dẫn tại nhà với các lợi ích đi kèm như:

• Giúp bạn có nhiều thời gian hơn để tương tác và tìm hiểu thêm về con bạn.
• Các phương pháp điều trị tại nhà cũng có thể giúp xây dựng các kỹ năng đã học được khi đến phòng khám.
• Thiết lập một lịch trình nhất quán

Khi ứng dụng các liệu pháp điều trị khác nhau, hãy chú ý đến mức độ thoải mái của con. Trẻ mắc ASD có xu hướng phát triển nhanh hơn khi tuân theo một lịch trình nhất quán. Bất cứ khi nào có thể, hãy tuân thủ một thói quen kết hợp các buổi trị liệu và cho con bạn biết khi nào lịch trình có thể thay đổi.

Nhận ra điểm mạnh của con bạn

Hãy để mắt đến những lĩnh vực mà con bạn xuất sắc. Ví dụ, bé có năng khiếu về âm nhạc hoặc nhớ rõ các chi tiết trong một bối cảnh cụ thể. Hãy chơi các trò chơi thường xuyên để biết điểm mạnh và sở thích của họ.

Dù cho gặp nhiều trở ngại bởi chứng rối loạn tự kỷ, trẻ vẫn có thể phát triển theo cách riêng của mình. Cùng với các phương pháp điều trị thích hợp, trẻ tự kỷ có khả năng làm được nhiều hơn những gì cha mẹ kỳ vọng, đồng thời cân bằng những kỹ năng cần thiết để “sống hòa bình” trong một cộng đồng cụ thể.

Nguồn tham khảo

https://www.verywellhealth.com/low-cost-autism-therapies-parents-can-provide-at-home-4172365

https://www.helpguide.org/articles/autism-learning-disabilities/autism-treatments-therapies-interventions.htm